Trong thực tế, lực lượng lao động ngành CNTT Việt Nam sẽ khó gắn bó lâu dài với các công ty Nhật Bản do các mức lương hấp dẫn dành cho sinh viên tốt nghiệp ở châu Á ở các công ty Mỹ, châu Âu cao hơn nhiều lần so với Nhật Bản. Điều này làm dấy lên lo ngại về việc IT ở Nhật có thể dần trở nên khan hiếm, và chính phủ nước này cần có đối sách mới để cải thiện tình trạng này.
Nguy cơ mất lao động trong ngành IT ở các công ty Nhật Bản
Các công ty Nhật Bản có nguy cơ mất đi những công nhân công nghệ thông tin lành nghề từ Việt Nam – vốn là nguồn nhân lực rất quan trọng của quốc gia này, khi ngày càng nhiều chuyên gia trẻ từ nước ta đang tìm đến Hoa Kỳ vì một mức lương cao hơn rất nhiều so với Nhật Bản.
Một hội chợ việc làm tại thủ đô Hà Nội diễn ra vào tháng 5/2023 vừa qua đã thu hút nhiều công ty Nhật Bản muốn tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp từ Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, trường khoa học hàng đầu của nước ta. Bảy trong số các doanh nghiệp đã thành công trong việc tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp, nhưng “dường như rằng lí do những ứng viên chọn công ty Nhật Bản vì quan tâm đến văn hóa Nhật Bản nhiều hơn là vì mức lương và đãi ngộ hấp dẫn”, một lãnh đạo của công ty tổ chức hội chợ cho biết.
Vị lãnh đạo này cho biết các công ty công nghệ thông tin ở châu Âu và Mỹ sẵn sàng trả mức lương hàng năm là 10 triệu yên (70.500 USD) cho những kỹ sư công nghệ thông tin có tay nghề cao. Nhưng mức lương mà các công ty Nhật Bản đưa ra cho sinh viên thường chỉ rơi vào khoảng 4 triệu yên, cao nhất khoảng 5,8 triệu yên.
Tiền lương tiếp tục tăng ở Việt Nam, ngay cả khi môi trường việc làm ngày càng cạnh tranh khốc liệt hơn trong ngành điện tử và các ngành khác do nhu cầu về điện thoại thông minh và máy tính trên toàn thế giới sụt giảm. Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản báo cáo rằng tiền lương ở các công ty Nhật Bản tại Việt Nam đã tăng 5,8% trong năm ngoái, với mức tăng trưởng 5,9% dự kiến vào năm 2023. Đặc biệt, các nhân viên làm việc trong ngành công nghệ thông tin còn có nhiều cơ hội vươn ra toàn cầu và tận dụng các cơ hội cạnh tranh để có được công việc mà mình mong muốn cũng như mức lương đạt kỳ vọng.
“Các công ty IT của Nhật đang đưa ra mức lương thấp hơn so với các công ty nước ngoài khác. Họ thường yêu cầu mọi người học tiếng Nhật, vì vậy tôi không nghĩ đến việc làm việc cho họ”, một kỹ sư làm việc cho một doanh nghiệp châu Âu có trụ sở tại TP.HCM cho biết. Sun Asterisk, một công ty Nhật Bản hỗ trợ tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp ở nước ngoài, cho biết một số doanh nghiệp Nhật Bản đã bắt đầu đưa ra mức lương khởi điểm cao hơn cho những sinh viên tốt nghiệp được tuyển dụng từ các nơi khác ở châu Á, mặc dù số lượng vẫn còn ít. Taihei Kobayashi, Giám đốc điều hành của công ty cho biết: “Chúng tôi có thể bắt đầu muộn trong cuộc đua tuyển dụng toàn cầu”.
Các công ty IT ở Nhật đang phải nỗ lực rất nhiều để giữ chân người lao động
Thực tiễn của công ty về phát triển hệ thống công nghệ thông tin ở nước ngoài cũng đang được xem xét lại một cách cụ thể hơn. Techno Digital – công ty chuyên hỗ trợ các công ty Nhật Bản cho biết, các khoản tiết kiệm chi phí đang bị thu hẹp khi đồng yên yếu đi và khoảng cách tiền lương của công việc IT ở Nhật và phần còn lại của châu Á dần được thu hẹp lại.
Ngay cả khi lợi thế về chi phí mất đi, các công ty Nhật Bản sẽ khó giảm bớt sự phụ thuộc vào châu Á để phát triển kinh doanh mảng công nghệ thông tin của mình. Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp dự đoán rằng Nhật Bản sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực ngành công nghệ (tới gần 790.000 người) vào năm 2030. Techno Digital lưu ý rằng lý do cho việc thuê ngoài đã chuyển từ giảm chi phí sang đảm bảo an toàn cho người lao động.
Một phong trào đang được tiến hành để tìm một giải pháp thay thế cho Việt Nam, nơi được cho là chiếm 70% hoạt động thuê ngoài của các công ty Nhật Bản. Vào cuối năm 2022, Fourth Valley Concierge, một dịch vụ chuyên trong việc tuyển dụng nhân sự, đã mở rộng thêm một cơ sở tại địa phương để hỗ trợ các nỗ lực làm việc ở nước ngoài ở Nepal và cung cấp những người lao động đã được đào tạo tiếng Nhật cho các công ty Nhật Bản.
Tuy nhiên, ngay cả ở những khu vực mà các công ty Nhật Bản hiện đang tìm kiếm, các doanh nghiệp phương Tây cũng đang tích cực thu hút được những công nhân có tay nghề cao. Yohei Shibasaki, người sáng lập và Giám đốc điều hành của Fourth Valley cho biết: “Chính phủ Nhật Bản cần nghiêm túc giải quyết vấn đề này để đất nước có thể đảm bảo nguồn lao động có tay nghề cao”.
Nhân lực và công việc IT ở Nhật Bản đòi hỏi ở Chính phủ nước này cần có nhiều sự can thiệp và các chiến lược rõ ràng hơn trong thời gian tới để đảm bảo đáp ứng yêu cầu công việc. Nhất là trong bối cảnh công nghệ thông tin là một trong những lĩnh vực đang phát triển mạnh mẽ ở quốc gia này.
Ý kiến