Nhật Bản, với hơn 30.000 km đường bờ biển và ngành ngư nghiệp đóng góp lớn vào kinh tế, đang đối mặt với khủng hoảng rác thải biển nghiêm trọng. Theo báo cáo của Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển (OECD) năm 2024, Nhật Bản tiêu thụ khoảng 30 kg nhựa bình quân đầu người mỗi năm, với một phần lớn trở thành rác thải trôi ra biển. Ô nhiễm biển không chỉ đe dọa hệ sinh thái mà còn gây thiệt hại kinh tế và sức khỏe cộng đồng. Bài viết này cập nhật số liệu mới nhất năm 2025 về thực trạng rác thải biển tại Nhật Bản, tác động, và các giải pháp đang được triển khai.
Mục lục
Thực trạng rác thải biển tại Nhật Bản
Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Môi trường Quốc gia Nhật Bản (NIES) năm 2024, mỗi năm, Nhật Bản thải ra khoảng 25.000-50.000 tấn rác thải nhựa ra biển, thấp hơn so với ước tính trước đó nhờ các chính sách giảm nhựa. Vi nhựa vẫn là vấn đề nghiêm trọng, với 70% mẫu nước biển tại vùng biển Nhật Bản (Japan Sea) chứa các hạt nhựa dưới 5mm, theo báo cáo của Đại học Tokyo năm 2025.
Các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề bao gồm:
- Biển Seto Nội địa: Ghi nhận 259 vụ ô nhiễm biển do dầu và 130 vụ do rác thải rắn trong năm 2023, theo Cảnh sát Biển Nhật Bản (JCG).
- Bờ biển Okinawa: Rác thải từ du lịch và dòng hải lưu Kuroshio khiến bãi biển ngập nhựa.
- Vùng Tohoku: Kế hoạch xả nước thải hạt nhân từ nhà máy Fukushima Daiichi (bắt đầu năm 2023) gây lo ngại về ô nhiễm phóng xạ, với hơn 1 triệu tấn nước thải được xả dần trong 30 năm.
Nguồn gốc rác thải bao gồm:
- Đất liền: Rác từ các thành phố lớn như Tokyo và Osaka.
- Ngư nghiệp: Lưới cá và phao nhựa chiếm 20% rác thải biển, theo nghiên cứu về Great Pacific Garbage Patch.
- Dòng hải lưu: Rác từ Trung Quốc, Hàn Quốc, và các nước Đông Nam Á.
Tác động của rác thải biển
Rác thải biển gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng:
- Hệ sinh thái: Theo Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Nhật Bản (NACS-J) năm 2024, 75% loài động vật biển, bao gồm rùa và cá voi, bị ảnh hưởng bởi nhựa. Một nghiên cứu năm 2025 tại Okinawa cho thấy cua ẩn sĩ tích tụ hóa chất độc từ nhựa, gây biến đổi sinh học.
- Ngư nghiệp: Sản lượng hải sản giảm 12% tại một số khu vực do ô nhiễm, theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản năm 2024.
- Du lịch: Các bãi biển nổi tiếng như Kamakura và Okinawa mất khách do rác thải, gây thiệt hại hàng tỷ yen mỗi năm.
- Sức khỏe con người: Vi nhựa trong hải sản có thể gây nguy cơ ung thư, theo nghiên cứu của Đại học Kyushu năm 2025.
- Nước thải hạt nhân Fukushima: Dù được xử lý qua hệ thống ALPS, nước thải vẫn chứa tritium và một số đồng vị phóng xạ như strontium, gây lo ngại về tác động lâu dài. Các nhà khoa học như Robert Richmond (Đại học Hawaii) cảnh báo về nguy cơ tích tụ phóng xạ trong chuỗi thức ăn.
Nguyên nhân gây ô nhiễm rác thải biển
- Quản lý rác thải: Tỷ lệ tái chế nhựa chỉ đạt 27,8%, theo Nippon Foundation năm 2024. Phần lớn nhựa bị đốt hoặc chuyển thành nhiên liệu.
- Thói quen tiêu dùng: Nhựa dùng một lần vẫn phổ biến trong bao bì thực phẩm, dù đã giảm nhờ thuế túi nhựa.
- Dòng hải lưu: Rác thải từ các nước láng giềng làm trầm trọng tình hình.
- Xả nước thải hạt nhân: Kế hoạch xả nước thải Fukushima bị các nước như Trung Quốc và Hàn Quốc chỉ trích là “vô trách nhiệm” vì nguy cơ ô nhiễm xuyên biên giới.
Giải pháp của Nhật Bản: Tiến bộ và thách thức
Nhật Bản đang triển khai nhiều giải pháp để giảm rác thải biển, với một số thành tựu đáng ghi nhận.
-
Chính sách và quy định
- Đạo luật Thúc đẩy Tái chế Nhựa (2022): Giảm 45% túi nhựa tiêu thụ tính đến năm 2024, theo Bộ Môi trường Nhật Bản.
- Tầm nhìn Osaka Blue Ocean (2019): Đặt mục tiêu không thêm ô nhiễm nhựa vào biển vào năm 2050. Nhật Bản hỗ trợ 175 quốc gia thông qua Hiệp định Toàn cầu về Nhựa của Liên Hợp Quốc, dự kiến hoàn thành năm 2025.
- Quy định xả thải Fukushima: Chính phủ khẳng định nước thải được xử lý đạt tiêu chuẩn IAEA, nhưng thiếu minh bạch khiến nhiều nước phản đối.
-
Công nghệ và sáng kiến
- Nhựa phân hủy sinh học: Các công ty như Mitsubishi Chemical phát triển nhựa phân hủy trong biển, với kế hoạch đạt chuẩn ISO vào năm 2025.
- Thu gom rác tự động: Tàu không người lái SeaBin được triển khai tại cảng Yokohama, thu gom 1,5 tấn rác mỗi tháng, theo báo cáo năm 2024.
- Ứng dụng công nghệ: Ứng dụng “Takanotsume” của Pirika ghi nhận 10.000 báo cáo rác thải từ người dân trong năm 2024.
-
Cộng đồng và giáo dục
- Chiến dịch “Umi no Zero”: Thu hút 500.000 tình nguyện viên làm sạch bãi biển trong năm 2024, theo Tổ chức JEAN.
- Dự án Umi to Nihon: Giáo dục về rác thải nhựa tại 200 trường học trên toàn quốc, theo Nippon Foundation năm 2025.
- Dự án Ocean Debris: Đại học Tokyo và Nippon Foundation phát hiện nhựa siêu nhỏ lắng đọng trên đáy biển, thúc đẩy nghiên cứu giải pháp năm 2025.
Sáng kiến nổi bật và câu chuyện thành công
- Dự án Isu (Kagawa): Biến nhựa biển thành nội thất, tạo việc làm cho 50 hộ dân địa phương, theo báo cáo năm 2024.
- Enaqua (Tokyo): Sản xuất bao bì sinh học, cung cấp cho 300 nhà hàng tại Nhật Bản tính đến năm 2025.
- Ngư dân Hokkaido: Ông Hiroshi Miyamoto và cộng đồng thu gom 10 tấn rác biển mỗi năm, biến bãi biển địa phương thành điểm du lịch sạch.
So sánh với quốc gia khác
Nhật Bản đạt tỷ lệ tái chế nhựa 27,8%, thấp hơn Na Uy (55%) và Đức (50%), nhưng dẫn đầu về công nghệ nhựa phân hủy và cộng đồng tham gia. Bài học từ California (luật buộc nhà sản xuất chịu trách nhiệm về rác nhựa) đang được Nhật Bản nghiên cứu áp dụng.
Kêu gọi hành động: Chung tay vì đại dương sạch
Rác thải biển, bao gồm cả nhựa và nước thải hạt nhân tiềm ẩn, là thách thức toàn cầu. Nhật Bản đang đi đúng hướng với các chính sách và sáng kiến, nhưng cần minh bạch hơn trong vấn đề Fukushima và tăng tỷ lệ tái chế. Mỗi cá nhân có thể góp phần bằng cách:
- Giảm nhựa dùng một lần.
- Tham gia làm sạch bãi biển.
- Hỗ trợ sản phẩm thân thiện môi trường.
Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ đại dương – tài sản chung của nhân loại.
Ý kiến