Trở ngại và cơ hội nào cho thị trường fintech Nhật Bản?

Nhật Bản tự hào là quốc gia có ngành công nghiệp fintech năng động và đang mở rộng thị trường một cách mạnh mẽ. Nhật Bản đang cho thấy khả năng phát triển vượt bậc của quốc gia với sự phát triển năng động của thị trường fintech trong bối cảnh công nghệ hóa đang phủ sóng. Vậy đâu là những triển vọng và cơ hội hấp dẫn cho thị trường fintech Nhật Bản?

Tại sao fintech lại được đánh giá là yếu tố quan trọng của thị trường tài chính?

1. Fintech là gì?

Fintech là thuật ngữ chỉ việc áp dụng những công nghệ tiên tiến để cải thiện, nâng cao chất lượng của các phương pháp cung cấp dịch vụ tài chính truyền thống. Hiện nay, trên thế giới có tổng cộng đến hơn 10.000 công ty fintech đang cạnh tranh với các ngân hàng trong lĩnh vực tài chính, trong khi đó Nhật Bản được đánh giá có khả năng phát triển đầy mạnh mẽ trong lĩnh vực này.

2. Tầm quan trọng của thị trường công nghệ tài chính

Công nghệ tài chính, hay còn được biết đến là fintech, là một ngành công nghiệp mới nổi và đang có tốc độ phát triển nhanh chóng ở các quốc gia trên toàn cầu. Thường dựa trên các công nghệ tiên tiến như blockchain, fintech ngày càng có ý nghĩa cả về mặt cá nhân và thương mại do tiềm năng cách mạng hóa cách tiền được đầu tư, chuyển giao và giữ an toàn.

Các chuyên gia đánh giá rất cao về tầm quan trọng của fintech trong thị trường tài chính tương lai. Theo đó, họ cho rằng tầm quan trọng của fintech sẽ phát triển trong tương lai khi các công nghệ như máy học và trí tuệ nhân tạo được sử dụng ngày càng nhiều trong ngành. Chính sự xuất hiện của công nghệ đã thúc đẩy và tăng tốc công nghệ tài chính về mức độ phủ sóng trên toàn cầu.

Hoa Kỳ và Anh Quốc được đánh giá là hai quốc gia sở hữu nền công nghệ fintech nổi bật nhất ở thời điểm hiện tại. Chỉ riêng Vương quốc Anh đã chiếm khoảng 10% thị trường fintech toàn cầu và là nơi có các doanh nghiệp fintech nổi bật bao gồm Revolut và SumUp. Hoa Kỳ xếp hạng đầu tiên trong Bảng xếp hạng Fintech toàn cầu năm 2021 của Findexable, phân loại các ngành công nghiệp fintech quốc gia dựa trên các thuộc tính bao gồm quy mô của họ và tác động của các công ty trong hệ sinh thái dịch vụ tài chính.

Tuy nhiên, fintech lại không phát triển quá mạnh mẽ ở những thị trường của các quốc gia khu vực châu Âu và châu Mỹ. Trong khi đó, khu vực châu Á – Thái Bình Dương được đánh giá là một trong những phân khúc thị trường phát triển nhanh nhất trên toàn cầu về mảng công nghệ tài chính. Những quốc gia có  nền kinh tế vững mạnh của châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản,… đang cho thấy khả năng phát triển vượt bậc của quốc gia trong mảng fintech.

Quy mô thị trường fintech Nhật Bản

Vào năm 2019, quy mô thị trường fintech của Nhật Bản đã được ước tính đạt mức 3,2 tỷ USD và dự báo con số này có thể tăng lên hơn 10 tỷ USD vào năm 2022. Thị trường fintech Nhật Bản hiện đang phát triển chủ yếu trong các phân khúc như tiền điện tử, thanh toán kỹ thuật số và huy động vốn cộng đồng của Nhật Bản. Những tiềm năng và cơ hội trước thời thế đặt ra nhiều thắc mắc về sự thành công của thị trường trong tương lai.

1. Đặt nền tảng thị trường thông qua phát triển hình thức huy động vốn cộng đồng

Hệ sinh thái huy động vốn cộng đồng của Nhật Bản đã có sự tăng trưởng đáng kể trong vài năm qua. Trong thời điểm từ năm 2016 đến năm 2020, quy mô thị trường đã tăng khoảng 157% từ mức khởi đầu chỉ ở mức là 647 triệu USD. Số liệu thống kê từ năm 2017 chỉ ra rằng phần lớn huy động vốn từ cộng đồng ở Nhật Bản là dưới hình thức cho vay ngang hàng, tiếp theo là tài trợ cho hàng hóa hoặc dịch vụ.

Các khoản quyên góp từ thiện chiếm tỷ trọng nhỏ hơn, mặc dù có khả năng là sự bùng phát của đại dịch COVID-19 đã dẫn đến sự gia tăng các khoản quyên góp từ thiện và tài trợ ngang hàng cho các tổ chức y tế và các dự án liên quan đến đại dịch.

Nhắc đến huy động vốn cộng đồng ở Nhật Bản phải kể đến thời điểm từ năm 2011. Sau trận động đất và sóng thần lịch sử, một khía cạnh tích cực của thảm họa này chính là việc huy động vốn cộng đồng đã truyền cảm hứng cho việc phát triển các doanh nghiệp. Ở thời điểm hiện tại Nhật Bản tồn tại một loạt các nền tảng phục vụ cho cả cá nhân hoặc các công ty khởi nghiệp nhỏ cũng như các công ty đã thành lập hơn.

Với một kế hoạch kinh doanh phù hợp và phương pháp tiếp thị chính xác, có khả năng các công ty nước ngoài muốn mở rộng sang Nhật Bản cũng có thể sử dụng hiệu quả lĩnh vực huy động vốn cộng đồng đang phát triển của Nhật Bản.

2. Sự phát triển của hình thức thanh toán điện tử – digital payment

Thị trường digital payment – thanh toán điện tử của Nhật Bản cũng đang phát triển mạnh mẽ. Chính phủ Nhật Bản đang đặt ra mục tiêu đến năm 2025 sẽ có 40% giao dịch là không dùng tiền mặt trong cả nước. Vào năm 2020, lượng tiền được giao dịch qua hệ thống không dùng tiền mặt đã vượt quá 36 tỷ USD, gần 4 lần so với con số của năm trước.

Dịch vụ thanh toán điện tử phổ biến nhất ở Nhật Bản là PayPay, liên doanh giữa Yahoo Japan và Softbank được thành lập vào năm 2018. PayPay chiếm 43,1% thị trường trong khi đối thủ cạnh tranh gần nhất tiếp theo là NTT Docomo’s d-Harai chiếm 18,2%. Thị phần mạnh mẽ của PayPay một phần nhờ vào các chiến dịch hoàn tiền và cung cấp dịch vụ miễn phí cho các cửa hàng nhỏ hơn nhằm thu hút sự quan tâm từ cả nhà cung cấp và người mua sắm.

3. Tiền điện tử đã có những bước tiến đáng kể tại Nhật

Được kết nối với các giao dịch kỹ thuật số, Nhật Bản cũng là một trung tâm phát triển tốt tiền điện tử so với mặt bằng chung của thế giới. Mặc dù thị trường tiền điện tử của Nhật Bản đã gặp khó khăn trong quá khứ, nhưng quy định của chính phủ kể từ năm 2018 đã nâng cao tính bảo mật và minh bạch trong hệ sinh thái tiền điện tử của Nhật Bản.

Gần đây, các công ty nổi tiếng bao gồm DMM và Rakuten đã giới thiệu ví tiền điện tử và một hệ thống trao đổi riêng đảm bảo tính bảo mật cao nhất cho người dùng. Đáng chú ý, quyết định của lãnh đạo công ty Rakuten đã cho phép Bitcoin và Ethereum được sử dụng để tính phí số dư Rakuten Cash của người dùng đã tăng phạm vi sử dụng tiền điện tử trong các giao dịch hàng ngày.

Các công ty thương mại điện tử đang được đánh giá là nhân tố quan trọng giúp tạo tiền đề cho việc phát triển công nghệ tài chính. Nhật Bản có rất nhiều tiềm năng cho các công ty kết nối tiền điện tử muốn tham gia thị trường của mình, đặc biệt là do mức độ nhận thức về tiền điện tử ở Nhật Bản cao.

Tiềm năng và dư địa phát triển cho thị trường fintech Nhật Bản vẫn phong phú

Không gian của thị trường fintech Nhật Bản vẫn đang phát triển và có nhiều tiềm năng. Các quốc gia đánh giá rất cao những doanh nghiệp đang có kế hoạch tham gia vào thị trường công nghệ tài chính Nhật Bản và biết cách tận dụng những tiềm năng này.

1. Nền tảng công nghệ vững mạnh

Nhật Bản là quốc gia sở hữu hệ thống công nghệ thông tin kế thừa giống như nhiều nơi trên thế giới. Đây có thể là yếu tố cản trở sự thay đổi nhưng cũng có thể là yếu tố giúp tạo ra các cơ hội mới nếu doanh nghiệp biết cách tận dụng những điểm mạnh này và phát triển công nghệ tài chính. Chúng được xây dựng dựa trên mô hình ngân hàng lõi tập trung quyền hạn, thường là rào cản lớn đối với các sáng kiến ​​mới.

Thị trường Nhật Bản yêu cầu các hệ thống công nghệ thông tin rất mạnh mẽ, chất lượng cao và có thể bảo vệ khỏi thời gian chết hay sự cố hệ thống. Do đó, chỉ một phần nhỏ chi tiêu cho công nghệ thông tin được phân bổ cho các đề xuất mới hoặc sáng tạo.

2. Sự hỗ trợ tích cực đến từ phía chính phủ và các doanh nghiệp cộng đồng

Trong vài năm qua, chính phủ Nhật Bản đã thực sự có nhiều động thái quan trọng giúp giáo dục, giới thiệu và tạo điều kiện cho fintech thâm nhập và phát triển tại quốc gia này. Đây cũng là cơ hội để khám phá các cơ hội kinh doanh nhưng cũng để làm phong phú và đa dạng hóa hệ sinh thái.

Các tổ chức như Hiệp hội Xúc tiến Trung tâm Quản lý Tài sản Quốc tế Nhật Bản (JIAM), một tổ chức phi lợi nhuận dựa trên thành viên được thành lập vào năm 2016, đang trên cơ sở nuôi dưỡng một hệ sinh thái đa dạng để quản lý đầu tư. Thông qua JIAM Fintech Square (JFS), các hội thảo về quản lý tài sản và fintech, hội thảo trên web về quản lý dữ liệu và hội nghị bàn tròn với các chuyên gia đầu tư ở nước ngoài được tổ chức.

Chính quyền Nhật Bản và các doanh nghiệp cộng đồng cũng rất tích cực trong việc kết nối các điểm và cung cấp nhiều dịch vụ hỗ trợ miễn phí cho các công ty muốn mở rộng sang quốc gia này. Có thể kể đến các khía cạnh như ưu tiên đầu tư, xây dựng hệ thống mạng, phát triển chiến lược ra mắt và tăng trưởng, giải quyết các câu hỏi pháp lý, thuế và nhập cư, hỗ trợ không gian văn phòng hay triển khai các cuộc thi sáng kiến ​​ESG và liên kết đại học,…

3. Nhiều cơ hội cho sự phát triển của tiền điện tử

Nhật Bản là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới làm rõ quan điểm pháp lý liên quan đến tiền điện tử, thiết lập cách đối xử của các nhà cung cấp dịch vụ trao đổi tiền điện tử. Theo đó, tính đến tháng 2 năm 2021, đã có 27 đơn vị được phê duyệt các sàn giao dịch tại Nhật Bản bao gồm Quoine, bitFlyer, Dicalet, Coincheck, Rakuten, DMM.

Đối với một nền kinh tế phụ thuộc phần lớn vào tiền mặt, các loại tiền kỹ thuật số đã thành công hơn ở Nhật Bản so với các quốc gia khác. Các sửa đổi đối với Đạo luật ngân hàng của Nhật Bản đã cung cấp một khuôn khổ để điều chỉnh các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử, bao gồm cả nhà cung cấp dịch vụ khởi tạo thanh toán (PISP) ​​và nhà cung cấp dịch vụ thông tin tài khoản (AISP) và tạo sổ đăng ký cho họ.

Để giúp hỗ trợ quá trình chuyển đổi khổng lồ này, Chính phủ đã thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, hỗ trợ việc giới thiệu tiền điện tử và hệ thống thanh toán thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ bởi các cửa hàng bán lẻ và cung cấp chiết khấu từ 2% đến 5% cho khách hàng khi mua hàng từ các cửa hàng đã đăng ký SME hoặc cửa hàng nhượng quyền đang đặt mục tiêu có 40% giao dịch là không dùng tiền mặt vào năm 2025.

Có lẽ không có gì ngạc nhiên khi những dịch vụ này đã phát triển đáng kể trong những năm gần đây, khi các nhà cung cấp dịch vụ internet lớn và các nhà khai thác nền tảng kỹ thuật số tham gia vào thị trường – ví dụ như Coiney, Kyash, PayPay, Paidy (nay là PayPal), Payme Japan. Điều này có vẻ như là một cơ hội tốt cho thị trường fintech Nhật Bản.

4. Ngân hàng mở – cách tiếp cận mang tính chất địa phương đối với một xu hướng toàn cầu

Một lĩnh vực khác đang có tốc độ phát triển vượt bậc trên toàn cầu là Ngân hàng mở. Các giải pháp của Nhật Bản để áp dụng và hỗ trợ Ngân hàng mở rất đa dạng, phổ biến nhất là sự hợp tác giữa các đối tác quốc gia và khu vực và quan hệ đối tác giữa các ngân hàng mà không cần xây dựng cổng API.

Một thay đổi đáng chú ý đã diễn ra vào tháng 10 năm 2017, khi ba megabanks – Mizuho, ​​Sumitomo Mitsui và MUFG – đồng ý thiết lập một hệ thống thanh toán QR toàn cầu (Mã QR được phát minh tại Nhật Bản vào năm 1994 bởi Masahiro Hara). Một cột mốc quan trọng khác đã đạt được vào tháng 5 năm 2018, khi Resona Banks, Fukuoka và Yokohama hợp tác xây dựng hệ thống thanh toán bằng mã QR có tên “Yoka Pay”.

5. Sự thay đổi trong nhu cầu tài chính của người dân Nhật Bản

Sự thật là Nhật Bản đã có những bước phát triển đáng kể trong thị trường công nghệ tài chính bất chấp lý do là một quốc gia có tỷ lệ dân số già cao nhất thế giới. Có một số đặc điểm riêng ở thị trường Nhật Bản, chẳng hạn như về mặt văn hóa vẫn còn kỳ thị về nợ nần (điều này có thể chứng minh một lực cản khó duy trì khi thế giới phục hồi từ Covid), trong khi đó, đến thời điểm hiện tại thẻ tín dụng vẫn được nhiều người sử dụng.

Hệ sinh thái huy động vốn cộng đồng của Nhật Bản đã chứng kiến ​​mức tăng trưởng đáng kinh ngạc 157% từ năm 2016 đến năm 2020 từ mức khởi điểm là 647 triệu USD. Thống kê chỉ ra rằng phần lớn huy động vốn từ cộng đồng ở Nhật Bản là dưới hình thức cho vay ngang hàng, sau đó là tài trợ cho hàng hóa hoặc dịch vụ. Ở một đất nước mà nợ nần vẫn còn hơi bất thường, đây là một bước tiến quan trọng và là một ứng dụng thực tế thị trường fintech Nhật Bản.

Những trở ngại của thị trường fintech Nhật Bản

Dù đã có những bước tiến nhanh chóng trong việc gia tăng trải nghiệm công nghệ tài chính của người dùng, thị trường fintech Nhật Bản vẫn phải đối mặt với những vấn đề lớn khi tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt vẫn chỉ chiếm khoảng 30% giao dịch, có khả năng hạn chế dư địa phát triển trong không gian thanh toán kỹ thuật số.

Đó là chưa kể những tác động của đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy đáng kể việc sử dụng các hình thức thanh toán và chi tiêu điện tử của người dân xứ sở Phù Tang. Thống kê cho thấy từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2020, việc sử dụng thanh toán kỹ thuật số có nguồn gốc từ mã QR đã tăng khoảng 89% từ 156.522.000 giao dịch lên 296.681.000.

Việc thanh toán bằng tiền mặt liên tục và sự ổn định của đồng yên cũng có thể cản trở việc áp dụng tiền điện tử ở Nhật Bản cho các giao dịch hàng ngày do tính chất biến động. Tuy nhiên, những nỗ lực liên tục của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản để phát triển đồng yên kỹ thuật số giúp tạo sự lạc quan đáng kể cho thị trường. Đây có thể là nhân tố giúp phổ biến hơn nữa thanh toán kỹ thuật số và hệ sinh thái tiền điện tử của Nhật Bản, mang lại cơ hội mới cho sự đổi mới cho thị trường fintech Nhật Bản.

Tình trạng tài trợ cho các công ty mới thành lập ở Nhật Bản cũng có thể đặt ra thách thức đối với sự tăng trưởng của fintech. Đại dịch đã kìm hãm đầu tư khởi nghiệp, khiến nguồn vốn tổng thể giảm khoảng 12,6% so với con số 553,2 tỷ yên của năm 2019. Trong khi trước đại dịch, đầu tư khởi nghiệp luôn có xu hướng tăng lên. Mặc dù vậy, Nhật Bản vẫn chưa có những bước đột phá về mảng này so với các nền kinh tế lớn khác như Trung Quốc hay Mỹ về nguồn vốn hỗ trợ khởi nghiệp.

Điều này có thể tạo ra những giới hạn đáng kể của chính phủ trong việc tài trợ hay tạo điều kiện cho các công ty trong lĩnh vực fintech có thể khởi nghiệp.

Dù có những bất cập riêng nhưng các lợi thế to lớn và hấp dẫn mà thị trường fintech Nhật Bản đang sở hữu là không thể bỏ qua. Đây là dư địa tuyệt vời mà các doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực tài chính không nên bỏ qua nếu muốn phát triển sâu rộng hơn tại Nhật Bản.