Mỗi độ thu về, khi những tán lá momiji chuyển mình rực rỡ, Nhật Bản lại bước vào mùa của hương vị và cảm xúc. Không chỉ quyến rũ bởi khung cảnh thiên nhiên say đắm, mùa thu xứ Phù Tang còn khiến lòng người vấn vương bởi những thức quà mang đậm tinh thần “ăn theo mùa” (shun no aji) – vừa dân dã, vừa tinh tế, vừa gói trọn lòng biết ơn của con người với thiên nhiên.
Mục lục
Mùa thu – mùa của hương vị và cảm xúc
Trong văn hóa Nhật Bản, mùa thu được ví như thời khắc “vàng” của năm – mùa thu hoạch và cũng là mùa của sự sum vầy. Người Nhật có câu “Aki wa shokuyoku no kisetsu” (秋は食欲の季節) – mùa thu là mùa ngon miệng. Khi tiết trời se lạnh, vị giác trở nên nhạy hơn, khiến con người muốn thưởng thức những món ăn đậm đà, ấm áp.
Đối với người Nhật, ẩm thực mùa thu không đơn thuần là để no lòng, mà là cách thể hiện sự trân trọng thiên nhiên – đấng đã ban tặng những sản vật quý giá sau một năm lao động. Chính vì thế, thức quà mùa thu của Nhật Bản không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và sự tinh tế trong tâm hồn.
Những thức quà mùa thu nổi tiếng tại Nhật Bản
Hạt dẻ (Kuri 栗) – Biểu tượng của sự ấm áp
Nhắc đến mùa thu Nhật Bản, không thể bỏ qua hạt dẻ – “linh hồn” của mùa vàng. Hạt dẻ xuất hiện trong nhiều món ăn truyền thống như Kuri Gohan (cơm hạt dẻ), Kuri Manju (bánh nhân dẻ) hay Kuri Kinton – món tráng miệng thường dùng trong lễ mừng năm mới.
Trong quan niệm dân gian, hạt dẻ tượng trưng cho sự bền bỉ và may mắn. Vị ngọt bùi, béo ngậy của hạt dẻ gợi cảm giác ấm áp, như hơi thở của đất trời hòa vào từng hạt cơm trắng. Nhiều gia đình Nhật chọn hạt dẻ làm quà biếu mùa thu, gửi tặng người thân như một lời chúc bình an.
Khoai lang (Satsumaimo さつまいも) – Hương vị dân dã mà thân thương
Giữa tiết trời se lạnh, hương thơm từ những xe bán Yakiimo (khoai lang nướng) trên đường phố trở thành ký ức khó phai với người Nhật. Vỏ khoai cháy xém, phần ruột vàng óng, dẻo ngọt – chỉ cần cắn một miếng là cảm nhận được hương vị mùa thu trọn vẹn.
Từ thế kỷ 18, khoai lang đã trở thành nguồn thực phẩm quan trọng, giúp người dân vượt qua thời kỳ mất mùa. Ngày nay, khoai lang không chỉ là món ăn dân dã mà còn là nguyên liệu cho nhiều món tráng miệng hiện đại như Daigaku Imo (khoai mật ong) hay kem vị khoai lang tím.
Đơn giản, ngọt ngào và ấm áp – Satsumaimo chính là biểu tượng của sự an lành trong mùa thu Nhật Bản.
Nho và hồng (Budo, Kaki) – Trái ngọt của mùa thu
Khi những vườn nho ở Yamanashi, Nagano hay Okayama chín rộ, người Nhật biết rằng mùa thu đã thực sự đến. Những chùm nho Kyoho đậm vị hay Shine Muscat ngọt thanh được xem là “nữ hoàng trái cây” mùa thu, thường xuất hiện trong các hộp quà biếu cao cấp.
Cùng với nho, trái hồng (Kaki 柿) cũng là hình ảnh quen thuộc của mùa thu Nhật Bản. Hồng giòn được treo phơi thành Hoshigaki (hồng khô) – món ăn truyền thống có lịch sử hàng trăm năm. Người Nhật tin rằng tặng hồng là gửi lời chúc về sức khỏe và sự viên mãn.
Trong các cửa hàng omiyage (quà lưu niệm), hồng và nho được đóng gói tỉ mỉ, bọc giấy lụa, thể hiện phong cách biếu tặng tinh tế đặc trưng của người Nhật.
Cá thu đao (Sanma 秋刀魚) – Món mặn đặc trưng mùa thu
Nếu hạt dẻ và khoai lang là hương vị ngọt của mùa thu, thì cá Sanma lại mang đến vị mặn nồng của biển. Loài cá có thân dài như thanh kiếm này chỉ béo nhất vào khoảng tháng 9 – 10, khi được đánh bắt từ vùng biển Hokkaido.
Người Nhật yêu thích món Sanma nướng muối (Shioyaki) – lớp da cháy xém, mỡ cá tươm nhẹ, ăn cùng cơm trắng và củ cải bào. Đây là món ăn giản dị mà đậm đà hương vị quê nhà. Tại Tokyo, mỗi năm còn có Lễ hội Sanma Meguro, nơi người dân tụ họp thưởng thức hàng nghìn con cá nướng miễn phí – một nét văn hóa ẩm thực đặc sắc chỉ có ở Nhật Bản.
Bánh Wagashi – Nghệ thuật tinh tế trong từng miếng bánh
Ẩm thực mùa thu Nhật Bản không thể thiếu wagashi, những chiếc bánh truyền thống mang đậm tính nghệ thuật. Mỗi chiếc wagashi là một “bức tranh nhỏ” tái hiện cảnh sắc thiên nhiên: chiếc Momiji Manju hình lá đỏ, Kuri Kinton làm từ hạt dẻ vàng óng, hay Tsukimi Dango – bánh ngắm trăng trong lễ hội Otsukimi.
Wagashi thường được dùng cùng trà matcha, tạo nên sự cân bằng hoàn hảo giữa vị ngọt và vị đắng. Thưởng thức wagashi mùa thu không chỉ là ăn bánh, mà là thưởng lãm nghệ thuật – nơi tinh thần “wabi-sabi” (vẻ đẹp của sự giản dị) được thể hiện trọn vẹn.
Nghệ thuật biếu tặng – Văn hóa “omiyage” mùa thu
Mùa thu ở Nhật cũng là thời điểm du lịch nội địa nhộn nhịp, khi mọi người đi ngắm lá đỏ hay tham gia lễ hội mùa thu. Và theo truyền thống, sau mỗi chuyến đi, người Nhật luôn mang về omiyage – món quà nhỏ dành tặng người thân, đồng nghiệp.
Các thức quà mùa thu Nhật Bản như bánh hạt dẻ, wagashi, trái cây hay trà matcha đều được đóng gói cầu kỳ, tinh xảo, thể hiện sự tôn trọng và biết ơn. Với người Nhật, cách tặng quà quan trọng không kém món quà – bởi đó là lời chào, lời cảm ơn, và sự gắn kết giữa con người với con người.
Trải nghiệm mùa thu Nhật qua ẩm thực và lễ hội
Nếu có dịp đến Nhật vào mùa thu, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp các lễ hội ẩm thực rực rỡ:
- Kuri Matsuri (Lễ hội hạt dẻ) ở Gunma – nơi du khách có thể thưởng thức hàng chục món ăn làm từ dẻ.
- Sanma Festival ở Tokyo – hương thơm cá nướng lan tỏa khắp phố phường.
- Momiji Matsuri ở Kyoto, Nara – kết hợp giữa ngắm lá đỏ và thưởng thức wagashi theo mùa.
Những lễ hội ấy không chỉ là dịp ăn uống, mà còn là cách người Nhật tôn vinh mùa màng và lan tỏa niềm hạnh phúc giản đơn trong cuộc sống.
Kết luận
Thức quà mùa thu của Nhật Bản là sự kết tinh của đất trời và tấm lòng con người – nơi mỗi món ăn đều mang một câu chuyện. Từ hạt dẻ ngọt bùi, khoai lang dân dã, đến bánh wagashi tinh xảo, tất cả đều phản ánh tinh thần “shun” – trân trọng hương vị của mùa.
Giữa thế giới hiện đại vội vã, Nhật Bản vẫn giữ được nét đẹp ấy: ăn theo mùa, sống theo nhịp tự nhiên, và tặng quà bằng cả tấm lòng. Có lẽ chính điều đó đã khiến mùa thu nơi đây không chỉ đẹp trong cảnh sắc, mà còn đọng lại trong từng hương vị và cảm xúc của người thưởng thức.
Ý kiến