Nhờ sự phổ biến của các môn thể thao như judo và karate mà một từ tiếng Nhật được mọi người trên khắp thế giới sử dụng thay cho từ giáo viên, đó là sensei. Nhưng từ “sensei” không chỉ đơn giản là một từ đồng nghĩa với giáo viên và còn mang nhiều ý nghĩa đa dạng hơn thế. Cùng tìm lời giải đáp trong bài viết này với JapanBiz.
Mục lục
Sensei nghĩa là gì?
1. Nghĩa của từ sensei
Sensei dịch từ tiếng Nhật ra có nghĩa là “Một người được sinh ra trước bạn”. Nhiều từ điển cho rằng đây là nghĩa gốc của từ sensei, nghĩa này có nghĩa khi bạn nhìn vào chữ Hán. Ngày trước, sống lâu hơn đồng nghĩa với việc có nhiều kinh nghiệm và kiến thức hơn.
Ngày nay, sensei không nhất thiết có nghĩa là người lớn tuổi hơn, nhưng nó vẫn có nghĩa là người có kinh nghiệm, kỹ năng và hiểu biết. Theo truyền thống, người dân Nhật Bản được dạy phải tôn trọng người lớn tuổi và điều quan trọng là phải biết dùng từ sensei khi xưng hô với họ để họ cảm thấy được kính trọng.
Nói chung, có hai loại người được gọi là sensei đó là giáo viên và một số chuyên gia nhất định. Tất nhiên, vẫn có những trường hợp ngoại lệ là một số giáo viên hoặc người hướng dẫn không được gọi là sensei, mặc dù công việc của họ cũng là dạy.
Sensei theo nghĩa cơ bản nhất của nó là một từ tiếng Nhật bao hàm tất cả các giáo viên. Điều này áp dụng cho giáo viên từ cấp tiểu học cho đến giáo sư đại học. Nó cũng bao gồm những người hướng dẫn chẳng hạn như người hướng dẫn khiêu vũ và người hướng dẫn đào tạo tại một võ đường karate, hoặc trường võ thuật.
Tuy nhiên, từ ‘sensei’ luôn được sử dụng từ quan điểm của học sinh hoặc thực tập sinh. Một người sẽ không bao giờ tự gọi mình là ‘sensei’. Thay vào đó, họ sẽ sử dụng thuật ngữ chuyên nghiệp cho nghề nghiệp của họ, chẳng hạn như kyoushi cho giáo viên. Đó là bởi vì, trong tiếng Nhật, ‘sensei’ là danh hiệu để gọi những người thành thạo nghề của họ hoặc có bằng cấp chuyên môn, bao gồm cả người hướng dẫn ikebana (cắm hoa truyền thống), bác sĩ và thậm chí cả luật sư. Vì vậy, khi đi khám bác sĩ ở Nhật Bản, bạn sẽ gọi bác sĩ tên Yamada là ‘Yamada-sensei’.
2. Vậy giáo viên nghĩa là gì?
Định nghĩa chính thức và cách sử dụng phổ biến nhất của từ giáo viên – teacher, cả trong và ngoài tiếng Nhật Bản là: Một người dạy học thuật, kỹ thuật, nghệ thuật thực tế,…
Theo định nghĩa này, một giáo viên có thể dạy hầu hết mọi thứ. Và mặc dù mọi người gọi đùa Google cũng biết và có thể dạy chúng ta mọi thứ nhưng giáo viên thì có thể dạy dỗ cho chúng ta rất sâu về một điều gì đó.
3. Học thuật – Academic
Khi nghe thấy từ học thuật – Academic, điều đầu tiên bạn nghĩ đến có thể là một giáo viên. Bạn sẽ sử dụng và nghe từ này nhiều nhất trong môi trường học thuật, đặc biệt là ở Nhật Bản, nơi bắt buộc phải học 9 năm tiểu học và trung học cơ sở.
Ở Mỹ, gia sư khác với giáo viên. Tuy nhiên, ở Nhật Bản, gia sư tại nhà thường được gọi là sensei vì kyoshi cũng đồng nghĩa với sensei. Nếu bạn có gia sư tiếng Nhật riêng, bạn hoàn toàn có thể gọi họ là sensei, kể cả khi họ là gia sư trực tuyến. Tuy nhiên, gia sư là một từ mượn đang trở nên phổ biến hơn ở Nhật Bản.
Một số trường đại học hoặc trường luyện thi (trường chuyên đào tạo học sinh để đạt được những mục tiêu nhất định như vượt qua kỳ thi tuyển sinh vào trường trung học hoặc đại học) thuê những học sinh cuối cấp để cố vấn cho những học sinh nhỏ hơn. Tuy nhiên, đây là mối quan hệ senpai – kohai nhiều hơn và việc gọi họ là sensei thường không phổ biến.
Tuy nhiên, một số người được gọi là sensei lại không thực sự dạy học. Ví dụ, nhân viên tại nhà trẻ và các chương trình sau giờ học. Công việc của họ liên quan đến chăm sóc trẻ em nhiều hơn là dạy chúng, nhưng họ vẫn có thể nhận được danh hiệu này. Tương tự, y tá trường học được gọi là “giáo viên phòng y tá” mặc dù họ không đứng lớp như các giáo viên khác. Nếu họ đang làm việc trong một môi trường học thuật nào đó, bạn gần như có thể tin rằng họ sẽ được gọi là sensei.
Những nghề nghiệp nào thường được gọi là sensei
Những người ở nước ngoài có thể không biết điều này, nhưng ở Nhật Bản sensei cũng được sử dụng một cách chuyên nghiệp. Một số chuyên gia, đặc biệt là những người nổi tiếng hoặc yêu cầu trình độ chuyên môn, được sử dụng danh hiệu đặc quyền này với nhiều đặc điểm, ý nghĩa khác nhau.
1. Bác sĩ, luật sư & các chuyên gia có kiến thức chuyên ngành uyên thâm
Bác sĩ và luật sư có quyền lực xã hội cao ở Nhật Bản. Mọi người hiểu mức độ khó khăn và tốn thời gian để có thể học tập và đạt được chức vụ này trong cuộc đời họ nên họ các bác sĩ và luật sư là sensei, vì sự tôn trọng và đánh giá cao dành cho dịch vụ của họ.
Một số chuyên gia được gọi là sensei, mặc dù không phải tất cả mọi người. Ví dụ nhiều ngành nghề kết thúc bằng từ “shi” yêu cầu phải có bài kiểm tra quốc gia để được chứng nhận và những người theo đuổi chúng có xu hướng được gọi là sensei. Mặc dù về mặt kỹ thuật chuyên môn họ không phải là bác sĩ, nhưng các chuyên gia được chứng nhận như nhà tâm lý học lâm sàng hoặc nhà vật lý trị liệu, cung cấp các dịch vụ đặc biệt thường được gọi là sensei. Điều này cũng bao gồm các nghề như kế toán thuế và kiến trúc sư.
Không phải tất cả những thứ này đều được cắt nghĩa một cách rõ ràng. Một số người vẫn cho rằng việc gọi một số người này là sensei là không tự nhiên. Do đó những vấn đề này vẫn là nguyên nhân gây ra nhiều tranh cãi và trò chuyện sôi nổi trên các diễn đàn thảo luận của Nhật Bản.
Không chắc bạn có nên gọi ai đó là sensei hay không thì nên làm thế nào? Hãy lắng nghe cách người khác đề cập đến họ. Những người chuyên nghiệp được gọi là sensei thường sử dụng danh hiệu này với nhau. Nếu bạn đánh giá cao chuyên môn của ai đó, gọi họ là sensei cũng là một cách thể hiện sự tôn trọng của bạn. Nếu khiêm tốn, họ có thể yêu cầu bạn dừng lại, và trong trường hợp đó, hãy hỏi xem họ thích được gọi là gì hơn. Đó là cách an toàn nhất để tiếp tục những cuộc trò chuyện và duy trì quan hệ với người khác.
2. Những người làm việc trong giới chính trị
Mặc dù nghề nghiệp của họ không yêu cầu giấy phép hay chứng chỉ, nhưng các chính trị gia cũng thường được gọi là sensei. Không giống như các nghề sensei khác, họ không cung cấp dịch vụ mà thay vào đó, họ có kiến thức chính trị.
Tại sao các chính trị gia được gọi là sensei? Tất cả những điều này bắt nguồn từ thời Minh Trị của Nhật Bản, khi nền dân chủ nghị viện bắt đầu. Các chính trị gia tập trung tại Tokyo từ các vùng khác nhau và mang theo những người trẻ tuổi địa phương để hỗ trợ họ. Các chính trị gia đã giáo dục những người trẻ tuổi này, trở thành giáo viên của họ một cách hiệu quả.
Ngày nay, việc gọi các chính trị gia là sensei đã trở thành một nét văn hóa truyền thống, mặc dù sắc thái của nó có khác so với các sensei khác. Không ai chắc chắn rằng điều gì đã tạo nên sự khác biệt này nhưng có thể mọi người gọi các chính trị gia là sensei vì các chính trị gia có nhiệm vụ làm cho xã hội tốt đẹp hơn. Khi bạn nghĩ về nó theo cách này, họ xứng đáng được đánh giá cao.
3. Các nghệ sĩ và những nhà sáng tạo chuyên nghiệp
Các nghệ sĩ nổi tiếng, nhạc sĩ, họa sĩ thương mại, họa sĩ minh họa và thậm chí cả thợ gốm thường được gọi là sensei. Các tác giả cũng vậy, đặc biệt là các biên tập viên, trợ lý và đối thủ cạnh tranh của họ trong ngành xuất bản, có thể là do những người sáng tạo này tài năng (ít nhất là đủ để tác phẩm của họ được xuất bản) và làm việc chăm chỉ. Không có nghi ngờ gì vì họ xứng đáng được tôn trọng.
Sensei cũng áp dụng cho họa sĩ truyện tranh, nhà thơ, nhà biên kịch, bất kỳ ai viết lách chuyên nghiệp để kiếm sống. Dù họ đóng góp cho thể loại nào, những người hâm mộ yêu mến họ cũng có xu hướng sử dụng sensei khi nói về họ.
4. Các nhà lãnh đạo giáo phái tôn giáo
Trong các tôn giáo truyền thống như Phật giáo, Thần đạo hoặc Cơ đốc giáo, các nhà sư và linh mục thường không được gọi là sensei. Ngày nay, sensei theo nghĩa tôn giáo được dành riêng cho các tôn giáo mới, trong đó một số gọi người sáng lập hoặc lãnh đạo là sensei.
Sử dụng từ sensei trong hoàn cảnh nào để phù hợp nhất?
1. Sử dụng một cách trang trọng
Mặc dù sensei là cách lịch sự để chỉ ai đó và thể hiện sự tôn trọng, nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là sensei là một từ trang trọng. Chẳng hạn như trong trường hợp bạn sẽ không tìm thấy từ sensei trong bản tin hoặc trên giấy phép của giáo viên. Thay vào đó, bạn sẽ thấy các từ đồng nghĩa như kyoshi phù hợp hơn, giống như từ “nhà giáo dục” nghe có vẻ trang trọng hơn trong tiếng Anh.
Mặc dù không sai khi giới thiệu bản thân là sensei khi giải thích nghề nghiệp của bạn trong các tình huống thông thường (và thực tế sẽ dễ dàng hơn đối với trẻ em, những người có thể không quen với những từ như kyoshi), nhưng trong các tình huống trang trọng, sẽ phù hợp hơn khi sử dụng các từ đồng nghĩa với sensei.
Một số từ ngữ có thể thay thế cho sensei – tiên sinh mà chúng ta có thể dùng như giáo viên, người giảng dạy, chuyên gia,…
2. Sử dụng như một hậu tố kính ngữ
Sensei cũng có thể là một hậu tố kính ngữ, chẳng hạn như gọi bác sĩ của bạn là “Tiến sĩ Suzuki” hoặc giáo viên của bạn là “Thầy Richey”. Chỉ cần thêm tên giáo viên/bác sĩ trước tên ender sensei.
Ở trường học, người ta thường sử dụng họ + sensei, nhưng cũng thường có nhiều giáo viên có cùng họ trong một trường. Trong trường hợp đó, một số giáo viên sử dụng biệt hiệu hoặc tên + sensei để tránh nhầm lẫn.
Tương tự, bạn có thể gọi một giáo viên đơn giản là sensei mà không cần gắn tên của họ với chức danh.
3. Mang hàm ý mỉa mai
Mặc dù sensei là một từ lịch sự và tôn trọng, nó cũng có thể được sử dụng với ý nghĩa mỉa mai. Trong xã hội Nhật Bản, nơi mà sự khiêm tốn có giá trị, mọi người có thể sử dụng sensei để mỉa mai những người tự phụ hoặc kiêu ngạo. Kiểu châm biếm này phù hợp với những người thực sự không phải là sensei nhưng thường có thái độ cư xử như là một người hách dịch trong công việc.
Ngoài ra, bạn luôn có thể đặt từ lớn hoặc vĩ đại trước sensei để tạo thành cụm từ với ý nghĩa là “người thầy vĩ đại”. Mặc dù cấu trúc này có thể được sử dụng theo nghĩa đen để thể hiện sự tôn trọng hơn đối với ai đó, nhưng nó cũng có thể nhấn mạnh sự mỉa mai về mức độ “tuyệt vời” của người đó.
Sự khác nhau giữa Sensei và Senpai
Sensei là một từ tiếng Nhật từ lâu đã quen thuộc với những người nói tiếng Anh nhờ các bộ phim karate trong văn hóa đại chúng và dojo, hoặc các phòng tập nơi những người đam mê võ thuật học dưới sự hướng dẫn của một sensei. Nhưng trong những năm gần đây, sự nổi lên của anime và manga trên các phương tiện truyền thông phương Tây đã đưa một từ mới vào từ vựng tiếng Anh, đó là senpai. Mặc dù hai thuật ngữ này nghe có vẻ giống nhau, nhưng chúng có các định nghĩa khác nhau dựa trên thâm niên của một người trong xã hội Nhật Bản.
1. “gakusei” hay “seito” đối lập với “sensei”?
Seito và gakusei đều là những từ dùng để chỉ một người học dưới sự hướng dẫn của thầy, nhưng có sự khác biệt giữa hai từ này. Trong khi seito thường đề cập đến bất kỳ ai học dưới sự hướng dẫn của thầy, thì gakusei đặc biệt đề cập đến những người học tại trường. Chữ gaku trong ‘gakusei’ giống như chữ kanji được sử dụng trong ‘gakkou’ hoặc trường học.
Ngoài ra còn có các thuật ngữ cụ thể nhất như deshi dành cho những người được đào tạo dưới sự hướng dẫn của một bậc thầy với tư cách là người học việc của anh ta.
2. Senpai có nghĩa là gì?
Một khía cạnh độc đáo của văn hóa Nhật Bản là sự nhấn mạnh vào mối quan hệ giữa hai người và cách nó tác động đến sự tương tác của họ với nhau. ‘Senpai’ là một thuật ngữ dùng để mô tả một người có thâm niên và kinh nghiệm hơn, người luôn ở đó để cố vấn và hỗ trợ đàn em của họ.
Điều này áp dụng cho sinh viên, người chơi thể thao, đồng nghiệp văn phòng và thậm chí cả các chuyên gia chuyên nghiệp. Trên thực tế, một người được coi là thầy đối với học sinh của họ có thể có senpai của riêng họ, người mà họ tìm đến để được tư vấn và hướng dẫn chuyên nghiệp.
3. Vậy kohai có nghĩa là gì?
Mặt khác kohai có nghĩa là thành viên cấp dưới của mối quan hệ. Senpai và kohai là hai người luôn tồn tại trong mối quan hệ với nhau, vì vậy một người không thể chỉ đơn giản là senpai hoặc kohai nếu không có đối tác phù hợp. Trong một số trường hợp, một cặp senpai – kohai khi cả hai hình thành mối quan hệ thân thiết có thể trở thành mối quan hệ suốt đời và kohai sẽ tiếp tục tìm đến senpai của họ để được giúp đỡ hoặc lời khuyên trong cả các vấn đề cá nhân và nghề nghiệp ngay cả khi đã trưởng thành.
4. Senpai trong manga, anime và meme
Trong văn hóa Nhật Bản, mối quan hệ senpai – kohai đã trở nên rất lãng mạn trong cả manga và anime, đặc biệt là đối với những câu chuyện liên quan đến các nhân vật ở độ tuổi trung học cơ sở và trung học phổ thông. Theo trang web KnowYourMeme, điều này đã châm ngòi cho câu khẩu hiệu “Tôi hy vọng senpai sẽ chú ý đến tôi” trên nền tảng internet Tumblr vào khoảng năm 2012, câu nói này cuối cùng đã phát triển thành một meme trên internet về tình yêu đơn phương từ người mà một người ngưỡng mộ.
Mặc dù vẫn còn phải xem liệu ‘senpai’ có vượt ra ngoài một trò đùa trên internet dành cho những người đam mê anime và manga và trở thành một phần của tiếng Anh bản ngữ như từ ‘sensei’ trong tiếng Nhật hay không, cho đến thời điểm đó, ít nhất bây giờ bạn có thể giải thích sự khác biệt giữa ‘sensei’ so với ‘senpai’.
Tiếng Nhật thật sự phong phú với nhiều cách gọi và xưng hô khác nhau mà chúng ta cần nhiều thời gian để tìm hiểu và phân biệt. Hiểu rõ về ý nghĩa của từ sẽ giúp bạn biết cách sử dụng chúng trong những tình huống hợp lí và không bị khó xử với người đối diện.
Ý kiến