Hầu hết chúng ta đều biết Nhật Bản ngày nay như một quốc gia hiện đại, phát triển và có tên gọi quen thuộc là “Nhật Bản”. Tuy nhiên, đất nước này đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau trong suốt lịch sử, mỗi tên gọi đều mang một ý nghĩa và câu chuyện riêng biệt. Hãy cùng JapanBiz khám phá hành trình lịch sử qua những tên gọi khác nhau của Nhật Bản trong bài viết dưới đây.
Mục lục
Oyashima – Tám hòn đảo
Kokiji (古記事), văn bản cổ nhất trong lịch sử Nhật Bản từng tồn tại, có niên đại từ năm 500 sau Công nguyên. Văn bản cổ này bao gồm các câu chuyện như thần thoại và truyền thuyết Nhật Bản, tất cả đều được viết bằng hệ thống chữ viết cổ điển của Nhật Bản là ký tự kanji (漢字) của Trung Quốc nhưng được đọc và phát âm bằng âm Nhật Bản.
Một trong những đoạn văn trong kokiji kể câu chuyện về sự ra đời của Nhật Bản kể lại rằng, các vị thần đầu tiên (trong thần thoại Nhật Bản), tên là Kunitokotachi và Amenominakanushi, đã tạo ra hai sinh vật. Sau đó, họ được lệnh tạo ra những vùng đất đầu tiên bằng cách sử dụng ngọn giáo thiên đường được ban cho để đâm xuống biển. Khi họ rút ngọn giáo ra, tám giọt nước mặn được tạo ra, sau đó tạo thành những hòn đảo tự hình thành. Những hòn đảo này được gọi là Honshu, Shikoku và Kyushu ngày nay. Lúc đầu, những hòn đảo này được gọi chung là Oyashima (大八洲) có nghĩa là “Tám hòn đảo lớn”. Tuy có các tài liệu viết về sự ra đời của Nhật Bản, vẫn không rõ liệu người dân Nhật Bản thời đó có tự coi mình là người dân Oyashima hay không.
Vương quốc Nakoku
Trong quá khứ, trước khi đất nước thống nhất, có nhiều nhóm người khác nhau tạo nên Nhật Bản. Một trong số họ đến từ vùng đất thuộc tỉnh Fukuoka thời hiện đại và họ là những người đầu tiên có ghi chép bằng văn bản về tên của Nhật Bản. Trong các ghi chép lịch sử cổ đại của Trung Quốc vào thời kỳ Yayoi, có ghi chép về “Nakoku” (奴国).
Người ta nói rằng Hoàng đế Trung Quốc Quang Vũ đã tặng cho sứ thần Nhật Bản đầu tiên đến thăm Trung Quốc vào năm 57 sau Công Nguyên một con dấu hoàng gia của riêng họ. Giờ đây, con dấu hoàng gia này, dịch ra có nghĩa là “Vua nước Na của Nhật Bản, chư hầu của nhà Hán”, là một bảo vật quốc gia. Có một tài liệu khác của Trung Quốc cho thấy rằng Nakoku đã đáp lại thiện chí dưới hình thức tri ân năm mới, giống như những gì một quốc gia thực sự, hợp pháp sẽ làm. Ngoài những ghi chép này, không có bất kỳ ghi chép nào khác về Vương quốc Nakoku hay bất kỳ nhóm người nào khác trong thời gian này.
Wakoku – Vùng đất của Wa
Vương quốc Nakoku chỉ là một phần nhỏ của Nhật Bản, và cái tên Nhật Bản với tư cách là một quốc gia thống nhất xuất hiện vào thời Tam Quốc (220-280 sau Công nguyên). Trong các văn bản cổ của Trung Quốc, Nhật Bản được gọi là Wakoku (倭国). Chữ “Koku” (国) nghĩa là “quốc gia”, nhưng chữ “Wa” (倭) lại mang nhiều ý nghĩa khác nhau.
Ban đầu, chữ “Wa” được sử dụng để mô tả người Nhật Bản như là những người phục tùng, vì ký tự này trông giống như người đang cúi xuống và mang thóc trên lưng. Tuy nhiên, sau này, người Nhật nhận ra rằng ký tự này cũng có nghĩa là “lùn”, một cách miệt thị. Vì vậy, họ không hài lòng và dần hạn chế sử dụng chữ này.
Cộng đồng Yamato
Vào thế kỷ thứ VI, trên đảo Honshu hiện nay, có một nhóm người Nhật Bản bản địa rất đông được gọi là Yamato. Họ sử dụng ký tự kanji giống như Wakoku để viết tên của họ là Yamato (大倭). Tuy nhiên, vào thế kỷ thứ VIII, Yamato trở thành nhóm đại diện của Nhật Bản cổ đại và họ không muốn sử dụng chữ kanji 倭 vì ý nghĩa tiêu cực của nó.
Thay vào đó, họ đổi sang dùng ký tự kanji 和, có nghĩa là sự hài hòa, cân bằng và hòa bình. Ban đầu, ký tự này không được phát âm là “wa”, nhưng sau đó Wakoku chuyển từ 倭国 sang 和国, và Yamato chuyển từ 大倭 sang 大和. Cách phát âm vẫn giữ nguyên, nhưng ý nghĩa đã thay đổi nhờ sự thay đổi ký tự kanji.
Đến ngày nay, chữ kanji 和 vẫn được sử dụng rộng rãi trong văn hóa Nhật Bản, như trong các từ về ẩm thực Nhật Bản (washoku, 和食) và trang phục Nhật Bản (wafuku, 和服).
Nihon – Xứ sở mặt trời mọc
Sau sự ồn ào của Wakoku và Yamato, cuối cùng chúng ta cũng sẽ thấy cái tên mà chúng ta biết và tình yêu đã ra đời như thế nào. Cũng vào khoảng thế kỷ thứ VIII, ý tưởng về “Xứ sở mặt trời mọc” và “Nguồn gốc mặt trời” xuất hiện trong đầu mọi người. Thực tế có khá nhiều phiên bản về nguồn gốc của cái tên này. Có cuốn sách tên là “Cuốn sách cổ của nhà Đường”, kể về câu chuyện sứ thần Nhật Bản, người đầu tiên đến thăm Trung Quốc, quay lại đó và yêu cầu đổi tên nước vì ông không thích tên trước đó. Sau những biến động của Wakoku và Yamato, chúng ta cuối cùng sẽ khám phá nguồn gốc của cái tên mà chúng ta ngày nay biết và yêu quý – Nhật Bản. Vào khoảng thế kỷ 8, ý tưởng về “Xứ sở mặt trời mọc” và “Nguồn gốc mặt trời” bắt đầu xuất hiện trong ý niệm người dân. Có nhiều phiên bản về nguồn gốc của tên gọi này. Theo “Cuốn sách cổ của nhà Đường”, một sứ thần Nhật Bản đầu tiên ghé thăm Trung Quốc đã yêu cầu đổi tên quốc gia vì không thích tên cũ.
Một câu chuyện khác lấy từ một văn bản tiếng Nhật có tên “Ý nghĩa thực sự của Shiji”, trong đó đề cập rằng Hoàng hậu Trung Quốc Võ Tắc Thiên là người đã ra lệnh đổi tên. Bất kể sự thay đổi diễn ra như thế nào, điều quan trọng là nó đã diễn ra như thế nào. Tên quốc gia sau đó chuyển thành Nihon (日本). Chữ kanji của cái tên này có nghĩa đen là “nguồn gốc của mặt trời”, có lẽ ám chỉ vị trí của đất nước nằm ở phía đông Trung Quốc, và theo người Trung Quốc, đó là nơi mặt trời mọc. Điều khiến Nihon trở thành cái tên hoàn hảo cho đất nước này là nó hoàn toàn trùng khớp với thần thoại Nhật Bản về nữ thần mặt trời Amaterasu. Cô ấy đóng một vai trò to lớn trong văn hóa Nhật Bản, thậm chí cho đến tận ngày nay.
Nihon và Nippon
Mặc dù có hai cách phát âm là “Nihon” và “Nippon”, cả hai đều mang ý nghĩa và cách sử dụng tương tự nhau. Người Nhật có thể sử dụng cả hai cách nói mà không có sự khác biệt ý nghĩa. “Nihon” thường được dùng trong các tình huống thông thường, trong khi “Nippon” thường được dùng trong các tình huống chính thức như tem, ngân hàng và tiền bạc. Về cơ bản, cả hai đều chỉ về quê hương của người Nhật.
Nhật Bản
Vậy tại sao phần còn lại của thế giới lại gọi Nhật Bản là “Nhật Bản”? Đây là do sự dịch sai lầm của ngôn ngữ, mà gần như tất cả các biến thể đều dựa trên cách phát âm và nhận dạng chữ kanji của “Nihon”. Chúng ta có thể thấy những biến thể như “Zipangu” từ nhà thám hiểm Marco Polo. Câu chuyện này đã giúp lan truyền tên gọi của Nhật Bản ra ngoài thế giới, và từ đó nó đã phát triển thành cái tên mà chúng ta biết ngày nay.
Giống như cách người Nhật có một vài cách phát âm một chữ kanji, người Trung Quốc cũng vậy. Họ có nhiều cách đọc tùy thuộc vào phương ngữ của họ – tiếng Quảng Đông phát âm nó là “Jat-bun”; người Trung Quốc phát âm nó là “Rib-ben”; người Thượng Hải phát âm nó là “Zep-pen”; Người Phúc Kiến phát âm nó là “Jit-pun”. Vào thời đó cũng có khá nhiều hoạt động thương mại giữa Bồ Đào Nha và Nhật Bản. Những câu chuyện về cách người Bồ Đào Nha phát âm tên đất nước “Cipan” đã xuất hiện. Có những người khác tin rằng nó xuất phát từ tiếng Mã Lai của tên đất nước là “Jepun”; nghe có vẻ cực kỳ giống với cách phát âm của tiếng Trung.
Trong số tất cả những suy đoán, có một câu chuyện được yêu thích nhất. Ai chưa nghe nói về nhà thám hiểm người Ý cực kỳ nổi tiếng Marco Polo? Ông là người đầu tiên giới thiệu Nhật Bản với phần còn lại của thế giới bằng cách viết về đất nước này trong nhật ký du lịch của mình. Người ta còn tranh cãi về việc liệu ông có thực sự đến Nhật Bản hay không, nhưng trong các bài viết của mình, ông gọi Nhật Bản là “Zipangu”. Thậm chí còn không chắc anh ấy nghe được điều đó từ đâu – có thể là trong chuyến phiêu lưu của anh ấy, hoặc có thể từ cách phát âm của các nhà giao dịch. Bởi vì có rất nhiều người đọc những câu chuyện phiêu lưu của Marco Polo, nó làm sáng tỏ đất nước Zipangu, nơi theo thời gian đã phát triển thành nơi mà ngày nay chúng ta gọi là Nhật Bản.
Thật là một chuyến tàu lượn siêu tốc có lịch sử lâu đời mà tên quốc gia của Nhật Bản vẫn tiếp tục – từ Quần đảo Great Eight đến Vùng đất của những người phục tùng, và giờ đây đầy tự hào là Xứ sở mặt trời mọc. Cho dù bạn phát âm nó là Nihon hay Japan, cả hai đều có cùng một ý nghĩa về nguồn gốc mặt trời. Với tất cả những thay đổi này, bạn sẽ không bao giờ biết Nhật Bản tiếp theo sẽ được gọi là gì – nếu nó thay đổi trong tương lai.
Ý kiến