Trong tháng 5/2025, chỉ số lạm phát lõi tại Nhật Bản bất ngờ tăng mạnh lên 3,7%, mức cao nhất trong hơn hai năm. Dẫn đầu bởi giá thực phẩm và chi phí sống gia tăng, lạm phát tạo áp lực buộc Ngân hàng Trung ương Nhật (BOJ) phải xem xét chính sách tiền tệ chặt chẽ hơn giữa bối cảnh không ổn định toàn cầu và tỷ giá yên yếu.
Mục lục
1. Lạm phát lõi vượt xa mục tiêu của BOJ
- Tháng 5/2025, CPI lõi Nhật Bản (loại trừ thực phẩm tươi) tăng 3,7%, mức cao nhất kể từ tháng 5/2023 và vượt xa mục tiêu 2% mà BOJ duy trì.
- Chỉ số “core-core” (loại trừ cả thực phẩm tươi và năng lượng) đạt 3,3%, phản ánh áp lực giá trong nước tăng mạnh.
- Trước đó, CPI lõi tháng 4 đã đạt 3,5%, cũng vượt dự báo thị trường.
1.1. Động lực chính từ giá thực phẩm
Giá gạo tại Nhật tăng gần gấp đôi trong năm qua, trong khi giá chocolate tăng tới 27%, tạo sức ép lớn lên chi tiêu hộ gia đình và đẩy CPI thực phẩm lên mức cao kỷ lục. Ngoài ra, các sản phẩm đóng gói, mì ăn liền, thịt tươi và rau củ cũng đồng loạt tăng giá do chi phí đầu vào tăng mạnh.
1.2. Yếu tố tâm lý người tiêu dùng
Một yếu tố không thể bỏ qua là kỳ vọng lạm phát của người tiêu dùng Nhật đang gia tăng. Theo khảo sát của BOJ, hơn 86,7% hộ gia đình dự đoán giá cả sẽ tăng tiếp trong vòng 1 năm tới – mức cao nhất trong vòng hơn 30 tháng. Điều này tạo ra vòng xoáy giá – kỳ vọng – tiêu dùng – giá
2. Nguyên nhân dẫn đến lạm phát cao
2.1. Đồng yên mất giá kéo dài
Tỷ giá USD/JPY duy trì quanh mức 157–160 kể từ đầu quý II, khiến đồng yên mất giá hơn 7% so với đầu năm. Yên yếu khiến hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ, từ năng lượng, thực phẩm cho tới linh kiện điện tử, kéo chi phí đầu vào toàn hệ thống tăng vọt.
2.2. Tăng chi phí năng lượng và logistics
Tình hình địa chính trị toàn cầu, đặc biệt là căng thẳng tại Trung Đông, đã khiến giá dầu và khí hóa lỏng (LNG) tăng cao. Cùng lúc đó, chi phí logistics nội địa Nhật tăng mạnh do thiếu hụt lao động hậu COVID-19 và giá nhiên liệu vận chuyển tăng mạnh, góp phần lan tỏa lạm phát.
2.3. Áp lực từ thị trường lao động
Nhật Bản hiện đối mặt với tình trạng thiếu lao động nghiêm trọng ở các ngành dịch vụ, sản xuất, y tế và hậu cần. Áp lực phải tăng lương cơ bản để giữ chân lao động đang khiến chi phí nhân công tăng và được chuyển dần vào giá sản phẩm, đặc biệt là trong các lĩnh vực tiêu dùng hàng ngày.
3. Phản ứng của Ngân hàng Trung ương Nhật (BOJ)
3.1. BOJ giữ lãi suất, nhưng để ngỏ khả năng tăng
BOJ vẫn giữ nguyên lãi suất chính sách ở mức 0,5% trong cuộc họp tháng 6, cho biết sẽ tiếp tục theo dõi sát diễn biến thị trường trước khi đưa ra bước đi tiếp theo. Theo Thống đốc Kazuo Ueda, việc điều chỉnh lãi suất sẽ được cân nhắc nếu “lạm phát cơ bản tiếp tục vượt mục tiêu trong thời gian dài”.
3.2. Lộ trình thắt chặt chính sách tiền tệ
Dù vẫn giữ thế thận trọng, BOJ đã bắt đầu giảm dần chương trình mua trái phiếu chính phủ (JGB). Theo thông báo mới nhất, từ tháng 3/2027, mức mua JGB hàng tháng sẽ giảm từ 3 nghìn tỷ yên xuống còn 2 nghìn tỷ yên, phản ánh xu hướng thắt chặt dần dần.
3.3. Dự báo nâng lãi suất cuối năm
Các tổ chức tài chính lớn như Nomura, Mizuho và JPMorgan đều dự báo BOJ sẽ tăng thêm 25 điểm cơ bản vào quý IV/2025 nếu CPI duy trì trên 3% liên tục trong quý III. Khả năng tăng lên 0,75% vào đầu 2026 cũng được nhắc đến.
4. Tác động lên doanh nghiệp và tiêu dùng
4.1. Sức mua hộ gia đình suy yếu
Tầng lớp trung lưu Nhật đang phải điều chỉnh lại giỏ tiêu dùng khi giá lương thực, gas sinh hoạt, tiền thuê nhà và dịch vụ y tế đều tăng. Các siêu thị lớn ghi nhận sự sụt giảm trong đơn hàng trung bình hằng tuần so với cùng kỳ năm trước.
4.2. Doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó khăn
Các doanh nghiệp nhỏ trong ngành thực phẩm, chế biến và logistics bị siết lợi nhuận do giá nguyên liệu đầu vào và chi phí vận hành tăng. Một số đơn vị đang cân nhắc cắt giảm nhân sự, đóng cửa bớt chi nhánh hoặc hợp tác nhập hàng từ nước thứ ba.
4.3. Doanh nghiệp xuất khẩu hưởng lợi
Ngược lại, các doanh nghiệp xuất khẩu như công nghiệp nặng, thiết bị điện tử và hàng tiêu dùng bền vẫn hưởng lợi nhờ đồng yên yếu. Đây là cơ hội để các tập đoàn như Toyota, Sony, Panasonic đẩy mạnh doanh số tại các thị trường nước ngoài.
5. Kịch bản từ nay đến cuối năm
5.1. BOJ có thể nâng lãi suất nếu xu hướng không đảo chiều
Nếu CPI lõi tiếp tục duy trì trên 3% trong các tháng 6, 7 và 8, khả năng BOJ sẽ tăng lãi suất thêm 25 điểm cơ bản vào tháng 10 hoặc tháng 12 là rất cao. Tuy nhiên, tốc độ tăng sẽ thận trọng, nhằm tránh gây sốc cho thị trường.
5.2. Các yếu tố cần theo dõi
- Giá năng lượng toàn cầu (LNG, dầu Brent)
- Biến động tỷ giá JPY/USD và tác động từ chính sách Fed
- Kỳ vọng lạm phát của hộ gia đình và doanh nghiệp
- Mức lương tối thiểu và trợ cấp chính phủ Nhật
5.3. Tác động đến thị trường tài chính
Lợi suất trái phiếu 10 năm của Nhật đã tăng lên gần 1,1%, mức cao nhất kể từ 2011. Điều này phản ánh kỳ vọng lãi suất sẽ tiếp tục tăng và BOJ sẽ giảm can thiệp thị trường tài chính trong thời gian tới.
Kết luận
Lạm phát lõi tăng vọt trong nửa đầu năm 2025 đang làm thay đổi cục diện chính sách tiền tệ tại Nhật Bản. Dù vẫn thận trọng, BOJ nhiều khả năng sẽ phải tăng lãi suất trong quý IV nhằm kiểm soát kỳ vọng lạm phát và ổn định thị trường. Với doanh nghiệp Việt Nam, đây là thời điểm để tái cấu trúc chiến lược tài chính, nắm bắt cơ hội từ đồng yên yếu, đồng thời chuẩn hóa quy trình để tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại song phương và đa phương.
Ý kiến