Nhật Bản – nền kinh tế từng bị kìm hãm bởi giảm phát trong hàng thập kỷ – đang chứng kiến những thay đổi đáng kể vào năm 2025. Từ lạm phát vượt ngưỡng 2% đến các chính sách tiền tệ đột phá, liệu đất nước mặt trời mọc đã thực sự thoát khỏi bóng ma kinh tế kéo dài?
Mục lục
Giảm phát là gì? Cơn ác mộng của Nhật Bản
Giảm phát, tình trạng giá cả chung trong nền kinh tế liên tục giảm, không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là bài toán xã hội. Khác với lạm phát – khi giá tăng kéo theo chi phí sinh hoạt leo thang – giảm phát khiến doanh nghiệp cắt giảm sản xuất, người dân hạn chế chi tiêu, tạo thành vòng xoáy suy thoái. Tại Nhật Bản, giảm phát bắt đầu từ sau vụ nổ bong bóng tài sản năm 1990, khi giá bất động sản và chứng khoán sụp đổ, kéo theo gần ba thập kỷ tăng trưởng ì ạch. Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank), tốc độ tăng trưởng GDP thực tế trung bình của Nhật Bản từ 1991 đến 2020 chỉ đạt 0,8%, thấp nhất trong số các nước G7.
Hậu quả của giảm phát không chỉ dừng ở con số. Người tiêu dùng Nhật Bản dần hình thành tâm lý “chờ giá rẻ hơn”, khiến tổng cầu suy yếu. Các doanh nghiệp, đối mặt với lợi nhuận giảm, cắt giảm lương và việc làm, đẩy tỷ lệ thất nghiệp từng chạm mức 5,4% vào năm 2002, theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO).
Thực trạng giảm phát tại Nhật Bản đến 2025
Dấu hiệu thoát giảm phát
Bước sang năm 2025, Nhật Bản đang ghi nhận những tín hiệu tích cực. Theo Tổng cục Thống kê Nhật Bản, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 1/2025 đạt 4%, tăng từ 3,6% trong tháng 12/2024, vượt xa mục tiêu 2% mà Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đặt ra từ năm 2013. Đây là mức lạm phát cao nhất kể từ năm 1991, đánh dấu sự chuyển mình rõ rệt từ giai đoạn giá cả lao dốc.
Một động lực quan trọng là tiền lương tăng mạnh. Cuộc đàm phán lương thường niên “shunto” năm 2024 đạt mức tăng trung bình 5,1%, cao nhất trong 33 năm, theo Liên đoàn Doanh nghiệp Nhật Bản (Keidanren). “Tiền lương tăng đã thúc đẩy tiêu dùng nội địa, điều mà Nhật Bản thiếu trong nhiều năm,” chuyên gia kinh tế Yuki Masujima từ Bloomberg Economics nhận định.
Chính sách kinh tế hỗ trợ
BOJ cũng đóng vai trò lớn trong sự chuyển biến này. Tháng 3/2024, cơ quan này chấm dứt chính sách lãi suất âm (-0,1%) – áp dụng từ 2016 – và nâng lãi suất ngắn hạn lên 0-0,1%, lần tăng đầu tiên sau 17 năm. Dù vậy, BOJ vẫn duy trì chính sách nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế. Kết quả, GDP danh nghĩa năm 2024 tăng 3,1%, mức cao nhất kể từ năm 1991, theo dự báo từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Thách thức còn tồn tại
Tuy nhiên, không phải mọi thứ đều sáng sủa. Dân số Nhật Bản đang già hóa nhanh, với 29,2% dân số trên 65 tuổi vào năm 2024, theo Viện Nghiên cứu Dân số Quốc gia. Tỷ lệ sinh thấp kỷ lục (1,2 trẻ/phụ nữ) khiến nhu cầu tiêu dùng nội địa yếu đi. Bên cạnh đó, thói quen tiết kiệm của người dân – với tỷ lệ tiết kiệm hộ gia đình đạt 20% năm 2024 (BOJ) – vẫn là rào cản lớn. Chưa kể, lạm phát hiện tại phần lớn đến từ chi phí nhập khẩu tăng cao, như năng lượng và thực phẩm, thay vì sức cầu nội địa mạnh mẽ.
Lạm phát có thay thế giảm phát không?
Nguyên nhân lạm phát tăng
Lạm phát hiện nay chủ yếu do yếu tố bên ngoài. Đồng yên yếu, chạm mức 158 yên/USD vào cuối 2024 và duy trì quanh 155 yên/USD vào tháng 3/2025, khiến giá hàng hóa nhập khẩu tăng vọt. Giá dầu toàn cầu tăng 15% trong năm 2024, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), cũng góp phần đẩy CPI lên cao.
Tính bền vững của lạm phát
Dù lạm phát đã duy trì trên 2% trong hơn 14 tháng, các chỉ số nội tại chưa thực sự vững chắc. Giá dịch vụ – thước đo sức cầu nội địa – chỉ tăng 1,8% trong tháng 2/2025, trong khi chi phí lao động đơn vị tăng 2,2%, theo BOJ. “Chúng ta cần thấy nhu cầu trong nước tăng mạnh hơn để tin rằng lạm phát sẽ bền vững,” nhà kinh tế trưởng Noriko Hayashi từ Mizuho Bank cảnh báo.
Dự báo tương lai
Nếu giá hàng hóa toàn cầu giảm hoặc đồng yên phục hồi, áp lực lạm phát có thể tan biến, mở đường cho giảm phát quay lại. “Nhật Bản đang ở ngã ba đường. Giảm phát chưa hẳn đã chết,” ông Hiroshi Nakazawa từ Viện Nghiên cứu Daiwa nhận định.
Giải pháp và triển vọng kinh tế Nhật Bản
Vai trò của chính phủ và BOJ
Chính phủ Nhật Bản đang đẩy mạnh các biện pháp kích thích chi tiêu, như trợ cấp cho hộ gia đình và cải cách chính sách nhập cư để tăng lực lượng lao động. BOJ cam kết giữ lãi suất thấp để hỗ trợ doanh nghiệp, đồng thời theo dõi chặt chẽ các chỉ số kinh tế.
Triển vọng dài hạn
Nếu tiền lương tiếp tục tăng và tâm lý tiêu dùng thay đổi, Nhật Bản có thể duy trì lạm phát ổn định quanh 2% trong vài năm tới. Ngược lại, sự phụ thuộc vào yếu tố ngoại lai khiến nguy cơ giảm phát tái diễn vẫn hiện hữu.
Kết luận
Nhật Bản đang bước qua giai đoạn giảm phát tồi tệ nhất, với lạm phát 4% và GDP tăng trưởng tích cực. Tuy nhiên, để khẳng định chiến thắng, nền kinh tế cần vượt qua thách thức nội tại và giảm phụ thuộc vào biến động toàn cầu. Hãy theo dõi Japanbiz ngay để có thêm các phân tích để hiểu rõ hơn về hành trình kinh tế của Nhật Bản trong tương lai!
Ý kiến