Đồng Yên Nhật: Biến động mạnh trước khi phục hồi – Nguyên nhân và hệ luỹ

Sau nhiều năm suy yếu kể từ năm 2022, đồng Yên Nhật Bản đang cho thấy những dấu hiệu phục hồi trong năm 2025. Tâm điểm là sau cuộc bầu cử Thượng viện giữa tháng 7/2025, đồng Yên bất ngờ tăng vọt, từng bước thoát khỏi vùng giá 150 JPY/USD. Tuy nhiên, câu chuyện phía sau sự phục hồi này đặt ra nhiều vấn đề chiến lược quan trọng đối với kinh tế Nhật Bản, BOJ, và các đối tác trong khu vực châu Á, trong đó có Việt Nam.

Cú “gap” bất ngờ sau bầu cử

Vào ngày 21/7/2025, sau khi kết quả bầu cử Thượng viện được công bố, tỷ giá USD/JPY giảm đột ngột từ ~149,7 xuống còn ~148,46. Tâm lý “sell the rumor, buy the fact” từ phía nhà đầu tư đã khiến Yên trở thành đồng tiền được mua vào mạnh nhất trong khu vực.

Cuộc bầu cử được xem là “phép thử” cho uy tín của Thủ tướng Ishiba Shigeru. Việc đảng cầm quyền LDP mất đa số ở Thượng viện không chỉ gây lo ngại về khả năng lồi chính sách trong nước, mà còn đặt BOJ vào vị trí dẻ bị sét lại về độc lập. Tuy nhiên, trong bối cảnh nỗi bộ bất ổn, nhiều nhà đầu tư quôc tế coi đây là thời điểm để mua vào Yên – như một cửa thoát khỏi USD trong bối cảnh Fed ngắng tăng lãi suất.

Chuyển đổi của BOJ: Từ lãi suất âm sang thảt chặt tiền tệ

Từ đầu năm 2024, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã chính thức bỏ chính sách lãi suất âm sau hơn một thập kỷ duy trì. Việc này đánh dấu một chu kỳ mới trong điều hành tiền tệ đối với một quốc gia đã quen với suất lạm phát thấp.

Một số chuyên gia cho rằng việc BOJ quay lại con đường tăng lãi suất là cần thiết để đáp ứng với biến động thị trường lao động và chi phí sống gia tăng. Tuy nhiên, BOJ vẫn thận trọng: tỉnh đến tháng 7/2025, lãi suất chính sách của BOJ mới chỉ đạt 0.1%, trong khi Fed vẫn đang duy trì mặc cao gần 5.5%.

Tăng lương và thiếu lao động: Những góc khuất của sự phục hồi

Theo báo cáo cho thấy trong năm 2025, lương trung bình tại Nhật Bản đã tăng 5,25% so với năm trước – mức tăng cao nhất trong 34 năm. Tăng lương được coi là công cụ để giữ chân lao động trong bối cảnh khan hiếm nhân lực, nhất là trong các ngành bị áp lực như sản xuất, điện tử, xử lý dữ liệu và dịch vụ y tế.

Tuy nhiên, lương tăng đồng nghĩa với chi phí sản xuất tăng, khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ gặp khó trong việc duy trì lợi nhuận. BOJ lâm vào thế tiến thoái lưỡng nan: vừa phải kiểm chặn lạm phát, vừa muốn bảo vệ đà hồi phục của nội địa.

Tác động tới kinh tế khu vực châu Á

Khi đồng Yên tăng giá, xuất khẩu của Nhật Bản sẽ mất đi lợi thế giá cạnh tranh. Tuy nhiên, nhập khẩu năng lượng và nguyên vật liệu từ Trung Đông, Đông Nam Á sẽ trở nên rẻ hơn.

Đối với Việt Nam, việc đồng Yên tăng mang hai chiều tác động:

• Doanh nghiệp xuất khẩu sắt sang Nhật Bản sẽ có lợi về doanh thu quy đổi (JPY/VND) cao hơn.
• Ngược lại, doanh nghiệp nhập khẩu hàng Nhật (thiết bị, dược phẩm, ô tô…) sẽ gặp khó do chi phí đổi ngoại tăng.

Ngoài ra, khi Yên tăng, các doanh nghiệp FDI Nhật Bản sừ dụng vốn Yên để đầu tư vào Việt Nam sẽ gặp nhiều thuận lợi hơn, góp phần gia tăng lưu chuyển vốn khu vực.

Chiến lược ứng phó dành cho doanh nghiệp Việt Nam

Trước biến động phức tạp của tỷ giá Yên, doanh nghiệp xuất nhập khẩu nên xem xét:

• Ký hợp đồng giá cố để tránh bị ảnh hưởng khi tỷ giá dao động.
• Sử dụng công cụ hedge (phòng ngữa) tỷ giá đối với hợp đồng tỉ giá lớn.
• Theo dõi sát diễn biến chính trị – tiền tệ từ BOJ, Fed, và thị trường quốc tế.
• Linh hoạt chia đợt thanh toán để giảm thiểu áp lực tại các thời điểm biến động.

Xu hướng ngắn hạn hay chuyển động lâu dài?

Câu hỏi lớn nhất hiện nay là: Liệu sự phục hồi của đồng Yên có bền vững không, hay chỉ là một nhịp điều chỉnh kỹ thuật sau nhiều tháng suy yếu? Câu trả lời phụ thuộc vào nhiều yếu tố đồng thời.

Trước hết, chính sách của BOJ vẫn là điểm mấu chốt. Việc duy trì mức lãi suất thấp dù đã rời khỏi vùng âm cho thấy Nhật Bản vẫn chưa hoàn toàn tự tin về sức mạnh kinh tế nội tại. Mặt khác, nếu lạm phát lõi tiếp tục ổn định trên 2%, nhiều khả năng BOJ sẽ có thêm một đến hai đợt tăng lãi suất nữa trong năm 2025. Khi đó, đồng Yên sẽ tiếp tục được hỗ trợ.

Thứ hai là diễn biến từ Mỹ. Nếu Fed giữ nguyên mức lãi suất cao hoặc bắt đầu nới lỏng, khoảng cách chính sách tiền tệ giữa Mỹ và Nhật sẽ thu hẹp lại, giúp Yên phục hồi thêm. Ngược lại, nếu Mỹ tiếp tục neo lãi suất trên 5% và USD duy trì đà tăng, thì Yên khó tăng sâu hơn nữa.

Về phía thị trường, nhà đầu tư quốc tế ngày càng xem Yên như một kênh trú ẩn an toàn khi bất ổn chính trị xảy ra – giống như trường hợp sau bầu cử tháng 7. Điều này mở ra cơ hội để Yên được mua vào trong các tình huống khẩn cấp – bất kể hiệu quả kinh tế thực tế của Nhật ra sao.

Cuối cùng, mức độ ổn định chính trị tại Nhật cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu nội bộ chính phủ Nhật không nhanh chóng củng cố lại được đa số tại Thượng viện, các chính sách cải cách và tài khóa sẽ bị trì hoãn – từ đó ảnh hưởng niềm tin của giới đầu tư.

Một số lưu ý dành cho cá nhân và doanh nghiệp

Bên cạnh các doanh nghiệp lớn, cá nhân và SME cũng nên lưu ý những điểm sau:

• Nếu bạn là cá nhân đang có khoản vay ngoại tệ bằng Yên, đây là thời điểm xem xét tái cấu trúc khoản vay, chốt lãi suất cố định hoặc đổi sang nội tệ nếu lo ngại đà phục hồi của Yên kéo dài.
• Nếu là nhà đầu tư chứng khoán, diễn biến tỷ giá Yên có thể ảnh hưởng đến giá trị các quỹ ETF Nhật hoặc cổ phiếu niêm yết bằng JPY trên sàn ngoại quốc.
• Với doanh nghiệp ngành logistics, xuất nhập khẩu hoặc FDI, nên chủ động xây dựng các mô hình dự báo tỷ giá để điều chỉnh chi phí kịp thời.

Dự báo cho nửa cuối năm 2025

Theo nhiều chuyên gia tài chính quốc tế, tỷ giá USD/JPY có thể dao động trong vùng 145–150 nếu không có thêm bất ngờ chính trị lớn hoặc thiên tai lớn ảnh hưởng đến Nhật Bản. Mức Yên mạnh hơn 145 được coi là “vùng nhạy cảm” mà BOJ có thể can thiệp nếu xuất khẩu suy yếu rõ rệt.

Tuy nhiên, sự thật là Nhật Bản không còn chủ trương can thiệp thị trường tiền tệ như giai đoạn 2022–2023, trừ khi có biến động quá đột ngột. Điều đó có nghĩa, phần lớn áp lực sẽ chuyển sang phía doanh nghiệp và người tiêu dùng – những người phải điều chỉnh chiến lược trong thời kỳ tỷ giá thay đổi không lường trước.