Matcha – loại bột trà xanh đậm bản sắc Nhật Bản – đang lan tỏa mạnh mẽ ra khắp thế giới, trở thành thức uống “thời thượng” trong giới trẻ và là thành phần quen thuộc trong thực đơn của nhiều chuỗi cà phê. Nhưng phía sau sự bùng nổ này là bài toán khó: nông dân Nhật phải tăng sản lượng để đáp ứng nhu cầu, đồng thời bảo tồn chất lượng và giá trị truyền thống.
Mục lục
Từ nghi thức trà đạo đến sản phẩm đại chúng
Sự kiện thường niên Matcha Green Tea Marche ở Tokyo đã trở thành điểm hẹn của những tín đồ trà xanh. Tại đây, du khách được trải nghiệm đa dạng sản phẩm – từ chén trà matcha khuấy truyền thống, bánh kẹo, kem, cho đến những sáng tạo độc đáo như bia matcha hay cà ri matcha.
Năm nay, lượng khách quốc tế tham gia tăng rõ rệt. Một gia đình từ Mỹ đã chia sẻ rằng họ ghé thẳng sự kiện ngay khi vừa đáp xuống sân bay. Điều này phản ánh sức hút mạnh mẽ của matcha không chỉ ở Nhật mà trên toàn thế giới.
Sức mạnh truyền thông từ mạng xã hội
Ông Eric Gower, nhà sáng lập thương hiệu Breakaway Matcha tại California (Mỹ), nhận định rằng sự phổ biến của matcha trên Instagram, TikTok hay YouTube là yếu tố then chốt.
Hình ảnh đồ uống màu xanh tươi bắt mắt, đi kèm thông điệp về lối sống lành mạnh, thư thái và sang trọng, đã biến matcha thành một biểu tượng phong cách. Nhiều clip và bài đăng còn khéo léo gắn matcha với lợi ích sức khỏe như giàu chất chống oxy hóa, giúp tập trung tinh thần, tạo cảm giác “thanh lọc” cơ thể.
Nhu cầu tăng vọt – nguồn cung chạm trần
Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu trà xanh Nhật Bản đạt hơn 250 triệu USD, gấp đôi so với một thập kỷ trước. Thị trường matcha toàn cầu hiện được định giá khoảng 4,2 tỷ USD và dự kiến tiếp tục tăng trưởng hai con số trong những năm tới.
Tại tỉnh Shizuoka, công ty CHATO đã xây thêm một nhà máy để đáp ứng đơn hàng, chủ yếu từ Mỹ và Đức. Giám đốc Kato Shigeki cho biết vẫn phải từ chối nhiều đối tác vì công suất không đủ.
Tình trạng thiếu lao động trong ngành nông nghiệp, đặc biệt khi nhiều nông dân đã lớn tuổi, buộc các doanh nghiệp chuyển dần sang hệ thống sản xuất tự động để duy trì năng lực cung ứng.
Cạnh tranh từ các quốc gia mới nổi
Ngoài áp lực nội tại, Nhật Bản còn phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam – những quốc gia bắt đầu sản xuất matcha và đẩy mạnh xuất khẩu.
Theo Giáo sư Nakamura Yoriyuki (Đại học Shizuoka), khi nguồn cung toàn cầu tăng nhanh, giá matcha có thể chịu sức ép giảm mạnh. Điều này đòi hỏi các nhà sản xuất Nhật phải giữ vững lợi thế cạnh tranh thông qua chất lượng và thương hiệu “chính hiệu Nhật Bản”.
Lợi thế của matcha Nhật: Chất lượng và giá trị văn hóa
Điểm khác biệt cốt lõi của matcha Nhật nằm ở quy trình sản xuất tinh xảo và giá trị văn hóa trà đạo.
Tại Tokyo, trà sư Takeda Rie cho biết lượng khách đến tham gia các buổi trà đạo của bà đã tăng gấp 4 lần so với năm ngoái. Loại matcha sử dụng trong buổi trà được ủ kín trong hũ suốt 6 tháng để đạt hương vị sâu, cân bằng giữa vị đắng nhẹ và hương thơm hoa, trái cây.
Không gian trà đạo truyền thống với chiếu tatami, lối vào thấp khiến khách phải cúi người, mang ý nghĩa tôn trọng và khiêm nhường, đã trở thành trải nghiệm độc đáo với du khách quốc tế.
Sự vào cuộc của chính phủ Nhật Bản
Để hỗ trợ ngành matcha, Bộ Nông nghiệp Nhật Bản triển khai gói hỗ trợ tài chính cho nông dân mở rộng diện tích trồng hoặc chuyển đổi cây trồng phù hợp. Các chương trình này khuyến khích ứng dụng công nghệ nông nghiệp thông minh, giúp vừa tăng sản lượng, vừa duy trì chất lượng đạt chuẩn.
Cơ hội và thách thức trong tương lai
Cơ hội:
- Nhu cầu quốc tế tiếp tục tăng, đặc biệt từ Mỹ, châu Âu và các thị trường cao cấp.
- Sản phẩm matcha đa dạng hơn, từ đồ uống, bánh kẹo tới mỹ phẩm, thực phẩm chức năng.
Thách thức:
- Nguy cơ mất thị phần vào tay các quốc gia sản xuất mới.
- Bài toán thiếu hụt lao động và chi phí sản xuất cao.
- Áp lực giữ vững chất lượng và giá trị truyền thống trong khi mở rộng sản xuất.
Triển vọng ngành matcha Nhật Bản
Nếu cân bằng được giữa mở rộng quy mô và duy trì chất lượng, matcha Nhật Bản sẽ tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu trong phân khúc trà xanh cao cấp. Sự kết hợp giữa yếu tố văn hóa, kỹ thuật canh tác tinh tế và chiến lược tiếp thị toàn cầu sẽ là chìa khóa cho sự bền vững của ngành.
Với doanh nghiệp Việt Nam, đây cũng là cơ hội tìm kiếm hợp tác trong chuỗi cung ứng, đặc biệt ở khâu nguyên liệu bổ trợ hoặc sản xuất sản phẩm kết hợp matcha cho thị trường quốc tế.
Kết luận
Matcha Nhật Bản không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp, mà còn là một biểu tượng văn hóa được thế giới ngưỡng mộ. Để giữ vững sức hút này, Nhật Bản cần tiếp tục đổi mới, bảo tồn truyền thống và duy trì chuẩn mực chất lượng – những yếu tố đã làm nên thương hiệu matcha trứ danh.
Ý kiến