Xu hướng của thị trường M&A tại Việt Nam trong năm 2022 – 2023

M&A là một trong những xu hướng đang phát triển của thị trường kinh doanh. Diễn đàn M&A Doanh nghiệp Việt Nam lần thứ 1 đã công bố các thông tin tổng hợp, thống kê về thị trường M&A Việt Nam giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10/2021. Đây là thời điểm dù chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19 nhưng các giao dịch M&A vẫn có sự tăng trưởng vượt trội lên tới 17,9% so với năm trước đó. Vậy xu hướng M&A tại Việt Nam 2022 - 2023 sẽ tiếp tục phát triển như thế nào?

Xu hướng M&A nửa đầu năm 2022

Mặc dù hoạt động M&A đã chậm lại trong nửa đầu năm 2022, nhưng các hoạt động gần như đã được khôi phục so với khi trước đại dịch, trung bình khoảng 25.000 giao dịch. Thiết lập và phát triển lại các giao dịch M&A đang được tiến hành trên tất cả các khu vực chính. Châu Á Thái Bình Dương đã trải qua sự sụt giảm lớn nhất với khối lượng và giá trị giao dịch thấp hơn 30% so với mức đỉnh vào năm 2021. Chủ yếu do những khó khăn về kinh tế vĩ mô và các hạn chế liên quan đến đại dịch gần đây được áp dụng tại một số thành phố lớn ở Trung Quốc.

Giá trị M&A cũng đã giảm trở lại mức tương tự như trước đại dịch và giá trị giao dịch trong nửa đầu năm 2022 là khoảng 2 nghìn tỷ đô la, gần gấp đôi so với giá trị được ghi nhận trong nửa đầu năm 2020 - giai đoạn ghi nhận một số bất ổn về điều kiện kinh tế. Tổng số siêu giao dịch trên toàn cầu (giao dịch có giá trị vượt quá 5 tỷ đô la Mỹ) đã giảm một phần ba. Tuy nhiên, nửa đầu năm 2022 không hoàn toàn vắng bóng các thương vụ lớn. Trên thực tế đã có bốn thương vụ với giá trị thương vụ vượt quá 50 tỷ USD, so với chỉ một thương vụ trong cả năm 2021.

Nhận định tổng quan về xu hướng M&A tại thị trường Việt Nam

1. Số lượng các giao dịch M&A được thực hiện

Số liệu thống kê do báo CafeF thực hiện cho thấy trong suốt năm 2021, đã có 19 giao dịch M&A tại Việt Nam được tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 10/2021. Số lượng giao dịch được thực hiện của Việt Nam lớn thứ hai ở ASEAN sau Singapore. Đây là đặc điểm chung không chỉ ở Việt Nam mà còn ở Singapore, Indonesia, Thái Lan, cho thấy tác động của COVID-19 đang lan rộng đến thị trường M&A khắp ASEAN.

2. Giá trị các giao dịch M&A

Nhìn vào giá trị giao dịch M&A, có thể thấy giá trị giao dịch đã đạt mức cao kỷ lục bất chấp tác động của dịch bệnh hay các yếu tố khác. Việt Nam cũng trở thành điểm đến thương mại lớn thứ hai trong ASEAN chỉ sau Singapore.

Cơ sở của điều này là sự gia tăng các giao dịch M&A quy mô lớn tại Việt Nam. Chẳng hạn, giao dịch đầu tư mà Sumitomo Mitsui Consumer Finance, công ty con của Tập đoàn tài chính Sumitomo Mitsui (SMBC Group), mua 49% cổ phần của VPBank của Việt Nam là một trong những thương vụ M&A lớn nhất tại Việt Nam.

Thị trường M&A Việt Nam đã có những thay đổi nào?

1. Gia tăng các dự án M&A của các công ty Việt Nam trong nước

Việt Nam đã đạt được những bước phát triển nhảy vọt về kinh tế kể từ năm 2000 khi hội nhập quốc tế ngày càng sâu và rộng. Đó chính là tiền đề để các doanh nghiệp lớn của Việt Nam có thể tận dụng lợi thế và mở rộng quy mô kinh doanh. Chẳng hạn như các tập đoàn lớn Vingroup, Masan Group, Novaland và Vinamilk đã mở rộng đáng kể quy mô kinh doanh và thị phần doanh nghiệp nhờ cơ hội mà chính phủ đã nỗ lực tạo ra.

Cho đến nay, các giao dịch M&A của Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào các công ty nước ngoài đầu tư vào các công ty Việt Nam (out-in). Nhưng trong những năm gần đây, đặc biệt là xu hướng M&A tại Việt Nam 2022 - 2023 các công ty Việt Nam đã đầu tư vào các công ty Việt Nam khác (in-in), hoặc đầu tư vào các công ty nước ngoài của các dự án như đầu tư (in-out) của một công ty cũng đang tăng lên.

2. Có thay đổi gì trong các lĩnh vực diễn ra hoạt động M&A sôi nổi nhất?

Nhìn nhận từ thực tế thị trường có thể thấy, đã có những thay đổi đáng kể trong lĩnh vực của các công ty mà các giao dịch M&A diễn ra. Từ trước đến nay, Việt Nam được định vị là “cứ điểm sản xuất với nhân công rẻ” trong nền kinh tế toàn cầu nên đã có nhiều dự án M&A chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp chế tạo.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, thị trường tiêu dùng đã phát triển đáng kể trong bối cảnh tăng trưởng của tầng lớp trung lưu. Ngoài ra, khi quá trình phát triển đô thị và thành lập các khu công nghiệp mới đang diễn ra ở nhiều vùng khác nhau của Việt Nam, số lượng các trường hợp các công ty bất động sản quy mô lớn như Vingroup, Novaland mua lại các công ty phát triển bất động sản địa phương ở mỗi khu vực ngày càng tăng.

Tình hình giao dịch M&A giữa Việt Nam và Nhật Bản

Việt Nam được xếp hạng là quốc gia lớn thứ sáu trên thế giới về khối lượng giao dịch M&A đã và đang được thực hiện. Gần như không có quá nhiều sự khác biệt giữa số lượng giao dịch M&A được xử lý ở Ấn Độ, Trung Quốc và Việt Nam nên khả năng cao Việt Nam sẽ xếp hạng cao hơn trong tương lai.

Vậy điều gì khiến các công ty Nhật Bản mở rộng đầu tư vào thị trường Việt Nam nhiều hơn so với quá khứ?

1. Thị trường nội địa Nhật Bản đã “trưởng thành”

Tính đến năm 2021, độ tuổi trung bình ở Nhật Bản là 48,4 tuổi và do độ tuổi này sẽ tiếp tục tăng trong tương lai nên nhiều công ty tin rằng thị trường tiêu dùng, đặc biệt là đối với giới trẻ, đã trưởng thành. Với mức độ dân số già tăng cao hơn như thế này, các công ty Nhật Bản cần tìm kiếm nhiều cơ hội phát triển hơn cho doanh nghiệp của mình thông qua việc đầu tư ra nước ngoài. Những quốc gia đang sở hữu tỷ lệ dân số vàng chính là lựa chọn hàng đầu của Nhật Bản.

Mặt khác, tại Việt Nam, thị trường tiêu dùng đang được mở rộng qua từng năm do tăng trưởng kinh tế và có nhiều người trẻ tuổi có động lực mua hàng cao. Do đó, ngày càng có nhiều công ty tìm đến Việt Nam như một thị trường mới để bán sản phẩm và dịch vụ của họ.

2. M&A đã trở nên phổ biến hơn đối với các công ty Nhật Bản

Bên cạnh đó, không thể không kể đến việc thực hiện các giao dịch M&A giờ đây đã trở nên phổ biến hơn nhiều so với lúc trước. M&A không còn là rào cản khó khăn đối với các công ty Nhật Bản như trước đây.

M&A đã trở nên quen thuộc hơn với các công ty, thể hiện qua sự xuất hiện của các dịch vụ tư vấn hỗ trợ M&A và các trang web kết nối người bán và người mua. Đặc biệt, các công ty có lượng tiền thặng dư lớn đang tích cực đầu tư ra nước ngoài và nhằm mục đích thu được lãi vốn và lãi thu nhập để đáp ứng kỳ vọng của các cổ đông theo đuổi lợi nhuận.

Ngành nghề nào sẽ ảnh hưởng đến các giao dịch M&A nhiều hơn trong tương lai?

1. Bất động sản và xây dựng

Có thể thấy, quá trình phát triển đô thị quy mô lớn hiện đang được tiến hành ở nhiều vùng khác nhau của Việt Nam. Tại các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng, tình trạng thiếu nhà ở ngày càng trầm trọng do dân số tăng nên việc xây dựng nhà ở tập thể, nhà chung cư ngày càng rầm rộ. Do đó, dự kiến ​​nhu cầu phát triển và xây dựng bất động sản sẽ tiếp tục tăng. Đây là cơ hội cho việc mua bán, sáp nhập các công ty trong lĩnh vực bất động sản tăng trưởng mạnh hơn.

2. Cơ sở hạ tầng hậu cần - vận chuyển

Những thay đổi mới không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế mà còn gây ra những đổi khác lớn trong cuộc sống và hành vi mua hàng của người dân. Đặc biệt, việc sử dụng các nền tảng mua sắm trực tuyến của người dân như Tiki, Sendo càng tăng cao do hạn chế ra ngoài do dịch Covid-19. Ngày càng có nhiều người mua không chỉ quần áo và hàng hóa linh tinh mà còn cả hàng tạp hóa, điện tử bằng hình thức trực tuyến.

Tuy nhiên, vì hàng dễ hư hỏng phải được vận chuyển ở trạng thái làm lạnh hoặc đông lạnh, nên cần có một chuỗi cung ứng lạnh như một cơ sở hạ tầng hậu cần. Do chuỗi cung ứng lạnh chưa được phát triển đầy đủ ở Việt Nam nên dự kiến ​​đầu tư vào chuỗi cung ứng lạnh ở Việt Nam sẽ tăng lên trong tương lai.

3. Năng lượng tái tạo

Tháng 9/2021, Bộ Công Thương Việt Nam đã công bố dự thảo Quy hoạch điện quốc gia lần thứ 8, trong đó đưa ra các giới hạn đối với các quy hoạch phát triển nhà máy nhiệt điện than mới và giảm tỷ trọng nhiệt điện than trong cơ cấu nguồn điện của đất nước. Đây là những vấn đề cấp bách đã được soạn thảo để đáp ứng nhu cầu điện với công suất phát điện tái tạo tập trung vào năng lượng gió và mặt trời.

Do đó, dự kiến ​​đầu tư vào phát điện năng lượng tái tạo sẽ tiếp tục tăng trong tương lai. Ngoài ra, do vẫn còn thiếu các kỹ sư quen thuộc với năng lượng tái tạo ở Việt Nam, chính phủ Việt Nam và các công ty có thể sẽ tiếp tục phát triển trong khi nhận được sự hợp tác kỹ thuật từ các công ty nước ngoài.

4. Công nghệ, truyền thông và viễn thông

Ưu tiên áp dụng kỹ thuật số cho các công ty hoạt động trong ngành công nghệ, truyền thông và viễn thông dẫn đầu về đầu tư M&A, chiếm hơn 1/4 khối lượng giao dịch và 1/3 giá trị giao dịch trong nửa đầu năm 2022.

5. Ngành tài chính

Nhu cầu về khả năng kỹ thuật số của ngành tài chính kết hợp với áp lực liên tục từ các cơ quan quản lý và sự gián đoạn từ các nền tảng và công ng

6. Các ngành y tế

Nhu cầu cao về công nghệ sinh học và công nghệ mới, chẳng hạn như mRNA, liệu pháp gen và khả năng chăm sóc sức khỏe từ xa đang thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư. Để đạt được các mục tiêu tăng trưởng, các công ty dược phẩm lớn có thể sẽ thực hiện nhiều giao dịch nhỏ hơn để tránh sự giám sát của cơ quan quản lý và sự phức tạp mà các giao dịch lớn hơn có thể mang lại.

1 hệ tài chính sẽ tạo động lực chuyển đổi mạnh mẽ hơn nữa cho các giao dịch M&A. Đây cũng là lý do giải thích tại sao ngành tài chính chỉ đứng sau công nghệ, truyền thông về đầu tư M&A, chiếm gần 1/4 giá trị thương vụ trong nửa đầu năm 2022. Việc tiếp tục tập trung vào công nghệ, nhu cầu ngày càng tăng đối với các lựa chọn đầu tư bền vững và định giá thấp hơn sẽ tiếp tục Hoạt động M&A cao trong nửa cuối năm.

7. Thị trường tiêu dùng

Xu hướng M&A tại Việt Nam 2022 - 2023 trong thị trường tiêu dùng trong thời gian tới sẽ gắn chặt với việc triển vọng kinh tế sẽ tác động như thế nào đến niềm tin và chi tiêu của người tiêu dùng. Việc thay đổi sở thích của người tiêu dùng sẽ tiếp tục tạo cơ hội cho M&A khi các công ty tìm cách chuyển đổi mô hình kinh doanh và tái định vị để phát triển trong tương lai.

8. Sản xuất công nghiệp và ô tô

Việc tiếp tục tập trung vào công nghệ và số hóa các mô hình kinh doanh, đầu tư vào chuỗi cung ứng và lực lượng lao động sẽ tạo cơ hội cho M&A trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và ô tô.

9. Những thương vụ M&A nổi tiếng tại Việt Nam

Thaibev và Sabeco

Công ty Thai Beverage của Thái Lan đã chi 4,8 tỷ USD để mua lại 53,59% cổ phần của công ty Bia rượu nước giải khát Sài Gòn - Sabeco. Thương vụ M&A giữa Thaibev và Sabeco cho thấy đại gia ngành nước giải khát Việt Nam đang có động thái chiếm lĩnh thị trường Việt Nam. Đây cũng là một trong những giao dịch M&A lớn nhất được ghi nhận của năm 2022 với giá trị đạt 10 tỷ USD.

Central Group và Big C Việt Nam

Central Group mua lại Big C Việt Nam vào năm 2016 với giá trị 1.14 tỷ USD để sở hữu thương hiệu này. Ngoài ra, Central group cũng là đơn vị đã tiến hành mua lại hệ thống điện máy Nguyễn Kim - Hệ thống phân phối thiết bị điện tử hàng đầu Việt Nam.

Mường Thanh và CTCP Du lịch Dầu khí Phương Đông

Theo đó, Tập đoàn Mường Thanh đã mua lại 49,5% cổ phần của CTCP Du lịch Dầu khí Phương Đông. Với kết quả thương vụ giao dịch này, Mường Thanh đã hoàn toàn thâu tóm và sở hữu khách sạn Phương Đông với quy mô 120 phòng, tại TP. Vinh, Nghệ An.

SK Group và Vingroup

Vào năm 2019, SK Group - SK South East Asia chi 1 tỷ USD để mua lại 6.1% cổ phần của Vingroup. Với thỏa thuận này, SK Group chính thức trở thành đối tác chiến lược của tập đoàn hàng đầu Việt Nam.

Singha - Masan Consumer và Masan Brewery

Thương vụ này diễn ra vào cuối năm 2015, Tập đoàn Masan ký kết hợp tác chiến lược với tập đoàn Masan Thái Lan với giá trị giao dịch là 1.1 tỷ USD.

GIC Private Limited và Vinhomes: hoàn thành thương vụ mua bán với giá trị 1.3 tỷ USD vào năm 2018.

Hanel và Daewoo Hà Nội

Hanel là nhà đầu tư Hàn Quốc đã mua lại 70% cổ phần của khách sạn Daewoo Hà Nội.

CTCP Du lịch Thiên Minh và Hệ thống khách sạn Victoria

CTCP Du lịch Thiên Minh mua lại hệ thống khách sạn nghỉ dưỡng Victoria dưới sự hỗ trợ tài chính từ 1 cổ đông lớn là Công ty Tài chính Quốc tế (IFC).

VinaCapital và khách sạn Hilton Opera Hà Nội

VinaCapital mua lại 70% giá trị cổ phần của khách sạn Hilton Opera Hà Nội với giá trị giao dịch 43 triệu USD.

Sovico Group và Furama

Sovico group đã mua lại 5 khách sạn của Furama trải dài từ Bắc vào Nam. Sovico góp vốn bằng quyền sử dụng đất hiện có để sở hữu chuỗi thương hiệu khách sạn 5 sao Furama.

Những kỳ vọng vào thị trường M&A Việt Nam trong thời gian tới

Việt Nam và xu hướng M&A tại Việt Nam 2022 - 2023 vẫn là một điểm sáng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều bất ổn, với mức tăng trưởng GDP của quốc gia dự kiến ​​đạt 7,5 - 8% trong năm nay và 6,5% vào năm 2023. Dự báo lạc quan này sẽ thúc đẩy hoạt động thị trường M&A tại Việt Nam 2022 - 2023.

Tài chính - ngân hàng là một trong những lĩnh vực thu hút các thương vụ M&A chính khi nhiều cuộc đàm phán M&A trong lĩnh vực này đã được tiến hành trong năm nay và có thể kết thúc vào năm 2023. Các lĩnh vực khác liên quan đến bán lẻ có thể thu hút các thương vụ M&A vào năm tới.

Sự phát triển của các giao dịch M&A trong thời gian tới được kỳ vọng cao như thế phần nào là nhờ những chính sách quan tâm, nới lỏng các chính sách dành cho việc đàm phán mua lại, sáp nhập doanh nghiệp. Các chuyên gia kinh tế cho rằng Việt Nam cần quan tâm hơn nữa đến công tác cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước và cải thiện môi trường kinh doanh trong thời gian tới để thị trường M&A ngày càng hấp dẫn các nhà đầu tư.

Xu hướng M&A tại Việt Nam 2022 - 2023 sẽ còn tiếp tục hơn nữa do những tác động tích cực từ thị trường bên ngoài cũng như các hoạt động pháp lý tăng cường của nhà nước. Những doanh nghiệp tận dụng được các yếu tố quan trọng này có thể đạt được những thành tựu to lớn hơn trong hoạt động kinh doanh của mình.