Những tháng gần đây, từ khóa “nhiệt độ Nhật Bản” liên tục xuất hiện trên các mặt báo quốc tế khi quốc gia này trải qua đợt nắng nóng gay gắt chưa từng có. Cái nóng cực đoan không chỉ khiến hàng trăm nghìn người nhập viện vì sốc nhiệt mà còn bộc lộ rõ những thách thức mang tính cơ cấu mà Nhật Bản đang phải đối mặt: biến đổi khí hậu toàn cầu và tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới.
Mục lục
Sốc nhiệt tăng vọt – Hơn 100.000 ca nhập viện
Theo số liệu mới công bố, chỉ trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 9 năm 2025, Nhật Bản đã ghi nhận hơn 100.000 ca nhập viện vì sốc nhiệt. Đây là con số cao kỷ lục trong lịch sử, gấp nhiều lần so với những năm trước. Trong đó, Tokyo đứng đầu cả nước với hơn 9.000 ca, tiếp đến là Osaka (7.000 ca), Aichi (6.000 ca). Đáng chú ý, khu vực Hokkaido – vốn có khí hậu ôn hòa – lại ghi nhận mức tăng tới 70% so với cùng kỳ.
Bộ Y tế Nhật Bản xác nhận có ít nhất 116 trường hợp tử vong trực tiếp do sốc nhiệt, trong khi hàng chục nghìn bệnh nhân khác phải điều trị lâu dài tại các cơ sở y tế. Con số này cho thấy mức độ nghiêm trọng của tình hình, khi nhiệt độ Nhật Bản không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mà còn tạo sức ép khổng lồ lên hệ thống y tế công cộng.
Người cao tuổi – nhóm dễ tổn thương nhất
Trong số 100.000 ca nhập viện, người cao tuổi chiếm hơn một nửa, tương đương khoảng 57.000 ca. Đây là đối tượng dễ bị tổn thương nhất bởi khả năng điều chỉnh thân nhiệt suy giảm, cảm giác khát nước không rõ rệt và nhiều trường hợp còn sống một mình.
Thực tế tại Tokyo, nhiều cụ già không dám bật điều hòa vì lo ngại hóa đơn tiền điện tăng cao. Điều này dẫn tới những vụ việc thương tâm: không ít người đã bất tỉnh trong chính căn hộ của mình. Câu chuyện của cụ ông Morioka Toshiaki – 78 tuổi – là một minh chứng. Ông luôn mang theo thiết bị cảnh báo nhiệt độ cá nhân, bởi chỉ cần để lâu trong môi trường trên 35°C, nguy cơ tử vong sẽ rất lớn.
Ở nông thôn, tình hình còn đáng lo ngại hơn. Nhật Bản hiện có hàng triệu lao động nông nghiệp trên 65 tuổi, buộc phải làm việc ngoài trời bất chấp cái nóng. Họ vừa là nhóm lao động quan trọng đảm bảo an ninh lương thực, vừa là đối tượng có nguy cơ cao nhất trước các đợt nắng nóng.
Khủng hoảng kép: khí hậu cực đoan và xã hội già hóa
Các chuyên gia nhận định, tình trạng nắng nóng năm nay là minh chứng rõ rệt cho tác động của biến đổi khí hậu. Nhiệt độ Nhật Bản liên tục phá kỷ lục: nhiều nơi ghi nhận mức trên 40°C, một điều vốn hiếm thấy ở quốc gia ôn đới này.
Trong khi đó, Nhật Bản cũng đang là nước có tỷ lệ dân số già cao nhất thế giới. Hơn 29% dân số trên 65 tuổi, đồng nghĩa với việc hàng chục triệu người thuộc nhóm dễ bị tổn thương trước sốc nhiệt. Khi hai yếu tố này kết hợp, hệ quả là một “khủng hoảng kép” về khí hậu – xã hội.
Gánh nặng kinh tế và y tế
Sốc nhiệt không chỉ đe dọa sức khỏe mà còn gây tổn thất lớn cho nền kinh tế. Chi phí y tế tăng cao khi các bệnh viện quá tải. Năng suất lao động giảm, đặc biệt ở các ngành nông nghiệp và xây dựng vốn phải làm việc ngoài trời. Các chuyên gia ước tính, nếu tình trạng này tiếp tục, Nhật Bản có thể mất hàng tỷ USD mỗi năm do thiệt hại kinh tế liên quan đến nắng nóng.
Ngoài ra, tình trạng tử vong và suy giảm sức khỏe ở nhóm lao động cao tuổi còn khiến hệ thống an sinh xã hội chịu áp lực lớn. Quỹ bảo hiểm y tế và hưu trí phải gánh thêm chi phí, trong khi nguồn lực nhân lực trẻ ngày càng thiếu hụt.
Biện pháp ứng phó của chính phủ Nhật Bản
Trước khủng hoảng, chính quyền Nhật Bản đã triển khai nhiều biện pháp khẩn cấp:
- Điểm làm mát công cộng: hàng loạt trung tâm cộng đồng, thư viện, siêu thị mở cửa miễn phí để người dân tránh nóng.
- Trợ cấp điều hòa: chính phủ hỗ trợ tài chính cho người cao tuổi lắp đặt và sử dụng điều hòa.
- Thiết bị cảnh báo nhiệt độ: phát triển đồng hồ thông minh, cảm biến cá nhân giúp cảnh báo nguy cơ sốc nhiệt.
- Tình nguyện viên thăm hỏi: các nhóm cộng đồng được huy động để kiểm tra tình trạng người già sống một mình.
- Hệ thống hạ nhiệt đô thị: phun sương làm mát, trồng thêm cây xanh, phủ mái nhà bằng vật liệu phản xạ nhiệt.
Những nỗ lực này cho thấy quyết tâm của Nhật Bản trong việc bảo vệ người dân, nhưng đồng thời cũng phản ánh mức độ nghiêm trọng của tình hình khi nắng nóng đã trở thành vấn đề an ninh quốc gia.
Bài học và gợi ý giải pháp
Từ thực tiễn của Nhật Bản, có thể rút ra nhiều bài học:
- Nâng cao nhận thức cộng đồng: cần tuyên truyền mạnh mẽ để người dân, đặc biệt là người cao tuổi, hiểu rõ nguy cơ sốc nhiệt và cách phòng tránh.
- Ứng dụng công nghệ: triển khai rộng rãi các thiết bị theo dõi nhiệt độ, cảm biến thông minh để cảnh báo sớm.
- Phát triển năng lượng tái tạo: giảm gánh nặng hóa đơn điện nhờ năng lượng mặt trời, gió… để người dân yên tâm sử dụng điều hòa.
- Hợp tác quốc tế: chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ với các quốc gia khác trong phòng chống tác động khí hậu.
- Thiết kế đô thị thích ứng: nhiều thành phố cần được quy hoạch lại theo hướng “xanh hơn”, chống bức xạ nhiệt tốt hơn.
Kết luận
Nhiệt độ Nhật Bản đang trở thành thước đo cảnh báo cho toàn cầu về tác động của biến đổi khí hậu. Hơn 100.000 ca nhập viện vì sốc nhiệt chỉ trong vài tháng là một con số gây sốc, và đằng sau đó là câu chuyện về sự mong manh của xã hội già hóa.
Để ứng phó, Nhật Bản không chỉ cần các giải pháp y tế khẩn cấp mà còn phải thay đổi căn bản cách tiếp cận với biến đổi khí hậu, từ quy hoạch đô thị, phát triển nông nghiệp đến chính sách an sinh. Với các quốc gia khác, đây cũng là lời nhắc nhở rằng nhiệt độ Nhật Bản hôm nay có thể là viễn cảnh của nhiều nước trong tương lai gần.
Ý kiến